oorlog

1 mei 2023

Revolusi – David van Reybrouck

Revolusi stond al lang op mijn verlanglijstje. Het is een dik boek over Nederlands-Indië en de bevrijding van Indonesië in 1945. David van Reybrouck heeft er talloze ooggetuigen voor geïnterviewd. Eerder oogste hij al lof voor zijn boek Congo, over de Belgische kolonie. Waarom hij dan als Belg nu over Nederlands-Indië wilde schrijven? Omdat het een heel groot land is, qua inwoneraantal het vierde van de wereld. En omdat het heel veel invloed heeft gehad op de wereldpolitiek. Toch weten Nederlanders er amper wat vanaf, betoogt hij aan het begin van dit boek.

Het begint met de geschiedenis van Indonesië, vanaf het moment dat de eerste Nederlanders er voet aan wal zetten rond 1600. Eerst werd er gehandeld in specerijen zoals peper en kruidnagel. Later werden dat koffie en suiker. De VOC groeit en schuwt niet om geweld te gebruiken. Ook toen de slavernij officieel was afgeschaft in de negentiende eeuw, werden inheemse mensen uitgebuit.

Verder lezen
7 december 2022

Dokter Zjivago – Boris Pasternak

Dokter Zjivago is een dikke pil met veel namen met variaties en veel uitweidingen. Daarmee voldoet het aan het algemene beeld van Russische klassiekers. Het boek kwam voor het eerst uit in 1958 in Nederland (!), maar pas veel later in de Sovjet-Unie. Het speelt zich af in de jaren rond de Russische revolutie van 1917. In die tijd leefde Joeri Zjivago.

Boris Pasternak schrijft erg fragmentarisch en noemt allerlei namen zonder de personages goed te introduceren. Achterin staat een lijst met namen en korte toelichtingen. Daarin worden wat latere gebeurtenissen verklapt. Joera Zjivago ontmoet in zijn jeugd in Moskou een paar mensen die in het vervolg van zijn leven een belangrijke rol zullen spelen. Met Tonja zal hij later trouwen. Lara zal hij later weer tegenkomen in een plaats ver van de hoofdstad. Verder zijn er een paar mannen die steeds terugkomen, maar het duurt lang voordat ik die uit elkaar kan houden, als dat al lukt.

Verder lezen
15 oktober 2022

Leesreis om de wereld: Maleisië

De Maleisische rechter Teoh Yun Ling is net met vervroegd pensioen gegaan en kijkt terug op haar leven. Ze is teruggekeerd naar een bijzondere plek: Yugiri, wat avondnevel betekent. Hier is een Japanse tuin, aangelegd door Aritomo. Die was ooit hovenier van de Japanse keizer. Yun Ling heeft zijn bezittingen geërfd. Er is altijd veel belangstelling geweest voor Aritomo’s werk, waaronder zijn tuin en houtsnedes. Nu wil Yun Ling zorgen dat het bewaard blijft, ook als zij er niet meer is. Ze lijdt namelijk aan een ziekte die haar taalvermogen aantast.

De tuin van de avondnevel is een complex verhaal. In het begin van het boek kost het me moeite om te begrijpen wie de hoofdpersonen zijn. Vanuit het heden kijkt Yun Ling terug op de periode tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog, waarin Japan ook Maleisië aanviel. Yun Ling was de enige overlevende van een jappenkamp. Daar wil ze liever niet aan terugdenken, maar het is duidelijk dat het altijd veel invloed op haar leven heeft gehad. Als jurist was ze betrokken bij de berechting van oorlogsmisdadigers. Ze hoopte hiermee de locatie van het kamp te achterhalen, waar haar zus Yun Hong begraven lag.

Verder lezen
4 september 2022

Allemaal willen we de hemel – Els Beerten

Vier Vlaamse jongeren maken de Tweede Wereldoorlog mee. Drie komen uit hetzelfde gezin: Jef, Renée en de kleine Remi. De vierde is hun goede vriend Ward. Die heeft tijdens de oorlog zoveel fout gedaan dat hij inmiddels met een andere identiteit in Duitsland woont. Jef weet dingen die niemand anders weet, behalve Ward. Zal de waarheid over Ward en Jef boven tafel komen?

In het begin vind ik het nogal ingewikkeld: vier perspectieven plus veel tijdssprongen, heen en weer. Dit is een D-boek, maar je moet wel een geoefend lezer zijn om dit goed te kunnen volgen. Mij lukt het ook aan het eind van het boek nog niet helemaal. Soms staat er een jaartal boven een hoofdstuk en dan vermoed ik dat de hoofdstukken erna ook over die periode gaan. Wie er aan het woord is, weet je soms pas na een bladzijde gelezen te hebben. Voor de spanningsopbouw zijn deze wisselingen in perspectief en tijd essentieel.

Verder lezen
7 juni 2022

De Rusluie – Nicole Harmsen

Twee eeuwen lang reisden mensen van Vriezenveen (in Twente) naar Sint-Petersburg om handel te drijven. Het boerenbestaan was hard en kende tegenslagen zoals mislukte oogsten. Om toch genoeg brood op de plank te krijgen, trok men naar Rusland om daar zaden en stoffen te verkopen. Deze handelaren werden De Rusluie genoemd. Familieleden moesten elkaar langere tijd missen en in de loop van de generaties ging men zich meer Russisch en minder Nederlands voelen.

Aan het begin van de achttiende eeuw reizen de Rusluie heen en weer. Elke zomer werken ze op het land en de wintermaanden brengen ze in Petersburg door. Vaak zijn het de mannen die erheen reizen en blijven de vrouwen met kinderen achter. Later blijven de mannen nog langer in Petersburg, als ze er hun eigen winkel hebben geopend. Sommigen trouwen met een Russische vrouw en krijgen een zoon die ook in de zaak kan komen; andere keren worden jongemannen uit Vriezenveen naar Petersburg gestuurd. Het aanbod wordt chiquer en de klanten rijker, maar verschillende keren hangt het voortbestaan van het bedrijf aan een zijden draadje. Huwelijken, niet altijd uit liefde, zorgen ervoor dat de winkel toch in de familie blijft.

Verder lezen
21 maart 2022

Leesreis om de wereld: Sri Lanka

Het verhaal van een kort huwelijk speelt zich af in een vluchtelingenkamp in Sri Lanka. Het is oorlog en mensen zijn vertrokken. In elk dorp dat ze passeerden, sloten meer mensen zich aan. In het begin namen ze nog meubels mee, daarna alleen kleding, en tot slot niets meer. Ook overleden familieleden moesten worden achtergelaten. Dinesh is een jaar of negentien en in zijn eentje in het kamp aangekomen. Het ligt bij een stuk oerwoud en daarachter is de zee. Verder kunnen ze niet en hij weet dat de kans groot is dat hij binnenkort ook zal overlijden bij de bombardementen.

Verder lezen
25 februari 2022

Peters keizerin – Kristina Sabaliauskaitė

Op haar sterfbed blikt Catharina I van Rusland in 1727 terug op haar leven. Ze was de echtgenote van tsaar Peter de Grote, maar kwam oorspronkelijk uit Litouwen, waar Peters keizerin nu een enorme bestseller is. Het verhaal springt heen en weer in de tijd, soms haast ongemerkt, maar het is goed te volgen. In het begin moet ik wel wennen aan de vele namen plus variaties, wat past bij een Russisch verhaal. Gelukkig ontdek ik al vrij snel dat achterin een namenlijst staat en de verklaring van een aantal woorden.

Catharina wordt geboren als Marta, in een familie van Litouwse adel, maar straatarm. Ze is vijf jaar oud als haar beide ouders aan de pest overlijden. De vijf kinderen worden door een tante geadopteerd en later wordt Marta dienstmeisje bij een pastoor. Dan breekt er oorlog uit. Marta heeft het geluk niet te worden platgeneukt door Russische soldaten, maar ze wordt meegenomen met de oorlogsbuit. Aleksander Mensjikov heeft zijn oog op haar laten vallen. Hij is de beste vriend van tsaar Peter.

Verder lezen
20 januari 2022

De wereld van gisteren – Stefan Zweig

Stefan Zweig (1881-1942) was een beroemde schrijver uit Oostenrijk. In De wereld van gisteren vertelt hij over de geschiedenis van Midden-Europa tijdens zijn leven. Ik zou het geen autobiografie noemen, want persoonlijk wordt het niet. Zo wordt zijn eerste vrouw alleen in een bijzin genoemd en zijn tweede huwelijk krijg een enkele alinea. Zweig beschrijft de tijdgeest, die totaal veranderde door twee wereldoorlogen. De tweede overleefde hij niet, hoewel hij inmiddels in Zuid-Amerika was. Hij pleegde samen met zijn vrouw zelfmoord, vlak nadat hij dit boek had geschreven.

Het begint in Wenen, waar Stefan Zweig wordt geboren uit een joodse familie, die niet praktiserend gelovig lijkt te zijn. Het is een haast sprookjesachtige tijd, waarin cultuur het hoogste goed is. Schrijvers hebben veel invloed op wat mensen denken en de meest bewonderde mensen zijn toneelspelers, waarvan jongeren handtekeningen verzamelen. Zweig noemt talloze namen, waarvan slechts enkele mij bekend voorkomen. Er zijn anekdotes bij die ik totaal niet boeiend vind, maar ook treffende beschrijvingen die me doen denken aan de Russische tijdgenoot Konstantin Paustovski.

Verder lezen
23 november 2021

De tunnel – Anna Woltz

Nu ik vier jeugdboeken van Anna Woltz heb gelezen, begin ik een rode draad te ontdekken. Het gaat altijd over een hoofdpersoon die een beetje onzeker is, maar vroeg of laat iets spannends gaat doen. Dat speelt zich meestal ’s nachts af, waarbij de ene tiener wordt overgehaald door een ander. Weglopen van huis is een motief, net als verliefd worden. Er is ook altijd een ontmoeting met iemand waarover de hoofdpersoon eerst vooroordelen heeft, die later worden ontmanteld. En het kan even duren, maar er volgt steevast een moment waarop ik ontroerd raak.

De tunnel speelt zich af in 1940. De Tweede Wereldoorlog is uitgebroken en Londen wordt elke nacht gebombardeerd. Mensen zoeken hun toevlucht in schuilkelders, zelfgegraven schuilplaatsen en op de perrons van de ondergrondse. Lang voordat de metro’s stoppen met rijden, verzamelen families zich al om een plekje voor de nacht te veroveren. Daarbij is ook Ella met haar ouders en haar broertje Robbie.

Verder lezen
20 oktober 2021

Daar praten wij niet over – Miloe van Beek

Bij het boek-van-de-maand-gesprek in de bibliotheek van Amersfoort luisterden we ademloos naar schrijver Miloe van Beek, toen ze vertelde over haar oma Sacha. Die moest tijdens de oorlog kiezen tussen haar geliefde, die in het verzet zat, en haar vader, die een hoge positie had binnen de NSB… Sacha had dit jarenlang verzwegen voor haar kinderen en kleinkinderen. Miloe wilde weten wat er was gebeurd, ook al zou ze sommige oudere familieleden daarmee in het harnas jagen.

Het boek start met een onhandige opmerking van journalistiekstudent Miloe tijdens het kerstdiner met de hele familie. Ze zegt iets over joden en Palestijnen en dat valt helemaal verkeerd bij oma. Twintig jaar later doet Miloe een workshop familieopstellingen. Wat vroeger is gebeurd, kan nog generaties lang invloed hebben. Daarom wil ze weer de archieven in om uit te pluizen wat er nog te vinden is over haar voorouders en de oorlog.

Verder lezen