Het eerste wat opvalt aan Ons kasteel aan zee zijn de tekeningen van Helen Crawford-White, op de voorkant maar ook aan de binnenkant. Bij het begin van elk hoofdstuk zijn bloemen getekend; er zijn een paar variaties die steeds terugkomen. Die bloemen komen echter niet expliciet terug in het verhaal. Wat zo idyllisch begint, wordt al snel een nachtmerrie.
Een meisje in het leger van Napoleon, zo luidt de ondertitel van IJzerkop. Oorlogsverhalen trekken me niet direct, maar Marcella blogde al enthousiast over deze genomineerde voor de Woutertje Pieterseprijs, dus ik ben klaar voor een spannend verhaal. Maar Jean-Claude van Rijckeghem bouwt het rustig op en het duurt wel honderd bladzijden voordat het meisje het leger in gaat. Eerst wordt uitgebreid beschreven hoe het leven van Stans en haar broertje Pier in Gent eruitziet voordat ze op avontuur gaan.
Stans is achttien en dat betekent dat ze aan trouwen toe is, maar aan het begin van het boek woont ze bij haar ouders, waar ze al haar tijd aan het huishouden besteedt. Toch weet ze er af en toe tussenuit te piepen. Haar broertje Pier is vier jaar jonger en krijgt toch regelmatig de opdracht om zijn zus in de gaten te houden. Stans is stoer en onstuimig; Pier is braaf en onhandig. Verder lezen
In 1963 raakt Eva als tolk betrokken bij het Auschwitz-proces in Frankfurt. Haar ouders en haar vriend Jürgen maken daar bezwaar tegen, maar ze leggen niet uit waarom. Annette Hess geeft al dikke hints dat daar meer achter zit, maar eerst gaat het vooral over Eva en de mensen om haar heen: haar ouders die keihard werken in hun restaurant, broertje Stefan die ontzettend wordt verwend, zus Annegret die op de kraamafdeling van het ziekenhuis werkt en de rijke Jürgen. Verder lezen
Veel boeken over concentratiekampen eindigen op het moment dat de betrokkenen zijn overleden of het kamp hebben verlaten tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog. Dat geldt ook voor Is dit een mens waarin Primo Levi vertelt over zijn jaar in Auschwitz. Maar hoe ging het daarna verder? Door de oorlog kon je niet zomaar de internationale trein naar huis nemen en geld hadden de kampgevangenen al helemaal niet. Pas acht maanden na de ontruiming van het kamp was Primo Levi weer thuis in Italië, na een lange reis via Rusland. Daarover gaat Het respijt.
In januari 1945 ontruimden de Duitsers de kampen van Auschwitz, want het Russische leger was in aantocht. Gezonde arbeidskrachten werden geëvacueerd naar andere plaatsen, wandelend door de sneeuw, waarbij velen omkwamen. De zieken werden achtergelaten in het kamp. Primo Levi was één van hen. Ook hij was ernstig ziek met hoge koorts. Om hem heen lagen levende maar ook dode mannen. Wie nog een beetje kracht had om te lopen, ging op zoek naar eten. Verder lezen
Van januari 1944 tot januari 1945 zat de Italiaanse joodse Primo Levi in een werkkamp bij Auschwitz. Het jaar erop heeft hij zijn herinneringen aan die tijd opgeschreven. Hij heeft dan al veel nagedacht over de gebeurtenissen in het kamp en wat je daaruit kunt concluderen over de menselijke aard. De titel Is dit een mens laat dat al zien: dit slaat zowel op de Duitsers die het voor het zeggen hadden in het kamp als op degenen die er als slaven werkten. Mensen werden er letterlijk gedood, maar ook figuurlijk, door alles af te pakken en niet te voorzien in hun basisbehoeftes. Verder lezen
Bea heeft weinig herinneringen aan haar jeugd. Maar de tijd dat ze met Erica omging kan ze zich nog haarscherp herinneren. Zij was toen tegen de dertig en Erica net 21 jaar. Ze zijn allebei alleenstaande werkende vrouwen, maar ze verdienen niet veel en daarom besluiten ze al snel om een flat te delen. Die is aan de Prinsengracht. Blijkbaar konden gewone mensen daar in 1938 nog wonen; nu zal het onbetaalbaar zijn. Of zou het juist door een hoge huur komen dat ze verder weinig te besteden hebben?
Het wordt een bijzondere vriendschap. Bea en Erica verschillen enorm en misschien verklaart dat de aantrekkingskracht. Erica is impulsief en slordig; Bea neemt het huishouden op zich. Af en toe gaat ze mee in de plannen van Erica, soms tegen wil en dank. Bea ontkent haar geaardheid lange tijd en heeft relaties met mannen. Verder lezen
In de bibliotheek lees ik de eerste bladzijde van Twaalf keer tucht, over een Rotterdamse arts die in mei 1940 het bombardement meemaakt. Ik ben meteen gegrepen. Ook de volgende twee verhalen spelen zich dan en daar af, maar dan hoor ik de bommen door de oren van een dierentuinmedewerker en een jonge vrouw die aan haar geliefde denkt. Anna Enquist heeft het zeer invoelend beschreven.
Ik lees korte verhalen altijd tussen romans door, want het schakelen vraagt wat extra aandacht, dus ik lees het liever niet allemaal achter elkaar. Het favoriete thema van Anna Enquist staat in een aantal verhalen centraal: muziek. Er is een mooi portret van Alma Mahler en een heel kort verhaal over de zus van Mozart. Ook beschrijft Anna haar eigen ervaringen met het instuderen van een stuk van Schumann. De bladmuziek is op de linkerbladzijde afgedrukt en de tekst op de rechter. Verder lezen
In 2012 verhuisde Roxane van Iperen met haar gezin naar een oud huis in de bossen bij Naarden. Bij het verbouwen en opknappen kwamen ze verborgen schuilplekken en verzetskrantjes tegen. In de Tweede Wereldoorlog hadden joodse onderduikers hun toevlucht gezocht in ’t Hooge Nest. Dit boek gaat over twee joodse zussen die zich verzetten tegen de Duitse overheersing en deelnamen aan een ondergronds netwerk dat mensen in veiligheid bracht en valse papieren verspreidde.
Wie het mooist valt gaat over Ana, die tien jaar is als in Joegoslavië oorlog uitbreekt. Kroatië wil zich onafhankelijk maken. Ineens wordt er onderscheid gemaakt tussen Kroatische en Servische buren. Maar door de ogen van een kind verandert er nog niet zo veel. Ana fietst door Zagreb met haar vriendje Luka en ze gaan gewoon naar school. Wel moeten ze af en toe een schuilkelder in als het luchtalarm gaat. Verder lezen
De joodse Edith Hahn Beer overleefde de Tweede Wereldoorlog door een paar keer geluk te hebben, hulp van andere mensen en door niet op te vallen. Ze trouwde zelfs met een Duitse nazi. Na de oorlog is ze doorgegaan met hierover te zwijgen, maar haar dochter wilde heel graag weten wat haar ontstaansgeschiedenis is. Daarom heeft Edith haar autobiografie geschreven, met hulp van de Engelse auteur Susan Dworkin. De Nederlandse vertaling is gemaakt door Ineke van Bronswijk en die heeft dat goed gedaan, want ik heb tijdens het lezen niet gemerkt dat het vertaald is.
Het boek begint bij haar jeugd in Wenen, met haar ouders en twee zussen. Ze weten wel dat ze joods zijn, maar gaan zelden naar de synagoge en spraken geen jiddisch. In de jaren dertig gaat Edith rechten studeren, bijzonder voor een vrouw in die tijd! Haar ambities zijn groot. Ze heeft een vriend, Pepi, waarmee ze graag filosofeert. Hij zorgt ervoor dat Edith in Wenen blijft als Oostenrijk in 1938 wordt ingelijfd door Duitsland, terwijl haar zussen net op tijd naar Palestina zijn gevlucht.
Ik vind het weer ontstellend om te lezen hoe diep de joden gehaat werden, terwijl ze daarvoor juist belangrijke functies hadden. Verder lezen
