literatuur

14 maart 2023

Het laatste voorjaar – Minke Douwesz

Een paar jaar geleden genoot ik enorm van de twee dikke romans van Minke Douwesz. De laatste was uitgekomen in 2009. Ergens las ik dat ze bezig was met haar proefschrift. Veel boekenwurmen keken dan ook blij verrast op toen uitgeverij Van Oorschot een nieuwe roman van deze psychiater aankondigde en renden meteen naar de boekhandel toen het er eindelijk was. Zou het weer net zo goed zijn?

Het laatste voorjaar bevat elementen de de trouwe lezer herkent: het gaat over een milieubewuste, lesbische vrouw met een paar dierbare vriendinnen. Huishoudelijke details, perikelen op het werk en filosofische gedachten worden uitgebreid beschreven. Ik houd van deze stijl. Het geeft een mooi beeld van de hoofdpersoon, waarvan ik vermoed dat ze veel op de schrijver zelf lijkt.

Ese is 53 jaar en lerares Duits. Op een dag neemt ze spontaan ontslag. Ze negeert de opzegtermijn en vertrekt twee dagen later met de fiets richting Oekraïne. Haar doel is het huis van Tsjechov in Jalta, in De Krim. Het verhaal speelt zich af in 2019, dus De Krim is bezet door Rusland en het is de vraag of Ese er ooit zal aankomen. Maar eerst gaat de reis naar Berlijn.

Verder lezen
26 februari 2023

Jij mag alles zijn – Griet Op de Beeck

Na een stapeltje indrukwekkende romans voor volwassenen heeft Griet Op de Beeck een kinderboek geschreven. De hoofdrol is voor Lexi, bijna negen jaar oud. Ze woont met haar ouders en heeft geen broer of zus. Tenminste, niet meer. Als baby had ze een tweelingbroertje, Amos. Die is overleden voor ze hun eerste verjaardag samen konden vieren. Sindsdien is haar moeder vaak verdrietig.

Lexi doet haar best om lief te zijn, maar toch gaat het de laatste tijd weer slecht met haar moeder. Lexi is degene die ziet dat ze al dagen niks meer gegeten heeft. Overdag is haar vader uit werken, dus die heeft dat vast niet zo door. Lexi besluit om het tegen haar vader te vertellen en dan volgt een indringend gesprek tussen de ouders. Lexi’s moeder zal een tijdje naar een soort ziekenhuis gaan.

Verder lezen
13 februari 2023

Half a lifelong romance – Eileen Chang

Een paar jaar geleden had ik een Chinese collega. Zij vertelde me over één van haar lievelingsschrijvers: Eileen Chang. Haar werk is niet in het Nederlands vertaald, maar wel in het Engels. (Dit boek is wel in het Nederlands vertaald! Zie de reacties onder dit artikel.) De bibliotheek in de provincie Utrecht heeft één van haar boeken in de collectie: Half a lifelong romance, dat voor het eerst verscheen in 1948. De vertaling van Karen Kingsbury uit 2014 vind ik erg goed, want het Chinese schijnt erin door, terwijl de zinnen goed lopen.

De roman speelt zich af itijdens de jaren 1930 in Shanghai. Shuhui en Shijun, twee mannen die collega’s en vrienden zijn, ontmoeten Manzhen tijdens de lunch. In de periode die volgt, lunchen ze elke dag met haar samen. Shijun zegt daarbij veel minder dan de andere twee. In stilte wordt hij verliefd op Manzhen. Het duurt even voor hij dat aan haar durft te bekennen en dan gaat het nog in zeer bedekte termen. Maar zij begrijpt het. Hun impliciete manier van communiceren maakt het niet makkelijker, maar ook de omstandigheden zijn niet ideaal.

Verder lezen
5 februari 2023

Wat je zoekt, zoekt jou – Kader Abdolah

De kans is groot dat je weleens hebt gehoord van de Perzische dichter Rumi. Hij leefde eeuwen geleden en toch wordt zijn werk nog veel gelezen en voorgedragen, zoals ook vroeger bij Kader Abdolah thuis in Iran. Toen hij later in Nederland woonde, vroeg hij zich af: hoe zou dit in het Nederlands klinken? Voorzichtig begon hij vertalingen te maken van een aantal beroemde gedichten.

Wat je zoekt, zoekt jou begint met een novelle over het leven van Rumi, die werd geboren als Djalal. Hij moest vluchten voor het Mongoolse leger onder leiding van Dzjengis Khan. Samen met zijn vader ging Djalal op reis. Onderweg kwamen ze allerlei geleerden tegen. Djalal ging op verschillende plekken naar school, onder andere in Bagdad en Damascus. Hij ontwikkelde zich tot filosoof, mysticus en dichter. Al jong ging hij zelf lesgeven en hij werd nog beroemder dan zijn vader.

Rumi werd één van de grondleggers van het Soefisme, dat stelt dat God niet buiten je is, maar dat je Hem in jezelf kunt vinden. Rumi bedacht het dansen waarbij je om je eigen as draait. Alleen je kern staat dan nog stil en dat is God in jou.

Niets is stil, niets zit vast
alles is in beweging naar een plek
die geen begin kent en geen einde
Alles naar de oneindigheid.

Ik vind het prachtig om te lezen over deze beroemde man. Kader Abdolah heeft zijn fantasie gebruikt om er een lopend verhaal van te maken, maar geeft hier en daar aan waar zijn bronnen onduidelijk zijn of tegengestelde informatie geven. In dit levensverhaal van Rumi wordt al wat poëzie van hem geciteerd.

Verder lezen
28 januari 2023

Vergeef ons onze zwakheid – Gijs IJlander

Sybrand Staring heeft als verpleeghuisarts voor het eerst euthanasie verleend, aan meneer Mos. En meteen belandt hij in de problemen. De dochter van de overleden man klaagt hem aan. Sybrand vlucht naar zijn tweede huis, op een Schots eiland.

Gijs IJlander begint dit boek echter met een korte epiloog, waarin allerlei papieren en boeken op tafel liggen. Ik begrijp er niks van, dus ga maar gewoon verder met de volgende bladzijde, waarop de veerboot aankomt op het Schotse eiland. De ruigheid ervan wordt goed beschreven.

Verder lezen
8 januari 2023

De beesten – Gijs Wilbrink

In de jaren ’90 verhuist Isa Keller van de Achterhoek naar Utrecht om te studeren. De familie die ze achterlaat staat slecht bekend. Haar opa zit in de gevangenis en haar oudoom heeft een illegale nertsenfokkerij. In Utrecht zegt de achternaam Keller niemand iets. Isa komt in contact met punkers en krakers. Voor het eerst in haar leven krijgt ze een beste vriendin: Erva. Die haalt haar over om mee te doen aan acties tegen dierenleed.

Ze was hierheen gekomen om te worden wie ze al die jaren had moeten zijn, zonder teruggefloten te worden door een achternaam die verried dat je vader een mislukkeling was, je oom een dierenbeul, je grootvader crimineel.

Verder lezen
27 december 2022

Schemerleven – Jaap Robben

Jaap Robben schreef al een aantal boeken voor kinderen en twee romans voor volwassenen, waarin de hoofdpersonen kinderen zijn. In zijn derde roman gooit hij het over een andere boeg: de hoofdpersoon is bejaard en net verhuisd naar een aanleunwoning. Frieda kon al langer niet meer goed voor zichzelf zorgen, maar haar man was mantelzorger. Hij is plotseling overleden en dus gaat Frieda na vijftig jaar ergens anders wonen.

Ik vind het erg knap hoe Jaap Robben zich heeft ingeleefd in iemand op leeftijd: hoe het voelt om afhankelijk te worden van anderen, een bril en gehoorapparaatjes nodig te hebben, en hoe het eraan toe gaat in een verzorgingstehuis. Frieda moet erg wennen, maar wil zich niet laten kennen. Alleen als iets echt belangrijk is, vraagt ze het aan haar zoon. Die raakt geïrriteerd, want hij heeft het druk gehad met het regelen van de uitvaart en het leeghalen van het ouderlijk huis. Bovendien is zijn vriendin zwanger. En nog vraagt zijn moeder om meer aandacht.

Verder lezen
19 december 2022

Leesreis om de wereld: Georgië

In Tbilisi staat een internaat. Wie daar woont, heeft geen ouders meer, of in elk geval niemand die voor ze kan zorgen. Sommige kinderen zijn verstandelijk beperkt. Ze gaan naar school en krijgen te eten, maar groeien op zonder liefde van volwassenen. Op een gegeven moment is het tijd om te verdwijnen. Sommigen vinden een baantje in de buurt. Anderen vertrekken naar het buitenland, zo vertellen de achterblijvers aan elkaar.

De achttienjarige Lela gaat in het parkeerwachtershuisje wonen, om wat geld te verdienen met het in de gaten houden van de auto’s. Ook ontfermt ze zich over de jongere kinderen. Die komen nog in aanmerking voor adoptie, bijvoorbeeld door de Amerikanen die zich op een dag melden. Er worden foto’s gemaakt, zodat het echtpaar kan kiezen wie ze mee naar huis willen nemen. De kinderen fantaseren over dat verre land. Het geeft hoop: er is een kans om te ontsnappen aan deze troosteloze omgeving.

Verder lezen
7 december 2022

Dokter Zjivago – Boris Pasternak

Dokter Zjivago is een dikke pil met veel namen met variaties en veel uitweidingen. Daarmee voldoet het aan het algemene beeld van Russische klassiekers. Het boek kwam voor het eerst uit in 1958 in Nederland (!), maar pas veel later in de Sovjet-Unie. Het speelt zich af in de jaren rond de Russische revolutie van 1917. In die tijd leefde Joeri Zjivago.

Boris Pasternak schrijft erg fragmentarisch en noemt allerlei namen zonder de personages goed te introduceren. Achterin staat een lijst met namen en korte toelichtingen. Daarin worden wat latere gebeurtenissen verklapt. Joera Zjivago ontmoet in zijn jeugd in Moskou een paar mensen die in het vervolg van zijn leven een belangrijke rol zullen spelen. Met Tonja zal hij later trouwen. Lara zal hij later weer tegenkomen in een plaats ver van de hoofdstad. Verder zijn er een paar mannen die steeds terugkomen, maar het duurt lang voordat ik die uit elkaar kan houden, als dat al lukt.

Verder lezen
3 december 2022

De laatste dag – Beppe Fenoglio

Meestal kies ik boeken op grond van het thema, maar liever zou ik kiezen vanwege de schrijfstijl. Dat zie je echter niet in een flaptekst en daarom moet je het hebben van tips van anderen. Zo belandde Beppe Fenoglio op mijn verlanglijstje, die ook in Italië niet bij de bekendste schrijvers hoort. Maar wie hem kent, rekent hem tot de beste Italiaanse schrijvers, zegt Alessandro Baricco in het voorwoord.

Meteen op de eerste bladzijde is duidelijk dat hier een meesterverteller aan het woord is. Ik zie helemaal voor me hoe Ettore ruziemaakt met zijn moeder, in de keuken. Hij is erg brutaal. Zijn ouders willen dat hij gaat werken, maar Ettore denkt nog na over wat hij wil. Hij is 22 jaar en sinds kort terug uit de oorlog. Hij vocht aan de kant van de partizanen (dat zijn mensen die niet met een officieel leger vechten; in dit geval niet aan de kant van de fascisten, maar tegen de Duitsers). Voor Ettore is het onmogelijk om zomaar terug in het gewone leven te stappen. Als zijn vader een baan voor hem heeft geregeld, gaat Ettore wel de deur uit, maar stapt nooit het kantoor van de chocoladefabriek binnen.

Verder lezen