non-fictie

1 mei 2023

Revolusi – David van Reybrouck

Revolusi stond al lang op mijn verlanglijstje. Het is een dik boek over Nederlands-Indië en de bevrijding van Indonesië in 1945. David van Reybrouck heeft er talloze ooggetuigen voor geïnterviewd. Eerder oogste hij al lof voor zijn boek Congo, over de Belgische kolonie. Waarom hij dan als Belg nu over Nederlands-Indië wilde schrijven? Omdat het een heel groot land is, qua inwoneraantal het vierde van de wereld. En omdat het heel veel invloed heeft gehad op de wereldpolitiek. Toch weten Nederlanders er amper wat vanaf, betoogt hij aan het begin van dit boek.

Het begint met de geschiedenis van Indonesië, vanaf het moment dat de eerste Nederlanders er voet aan wal zetten rond 1600. Eerst werd er gehandeld in specerijen zoals peper en kruidnagel. Later werden dat koffie en suiker. De VOC groeit en schuwt niet om geweld te gebruiken. Ook toen de slavernij officieel was afgeschaft in de negentiende eeuw, werden inheemse mensen uitgebuit.

Verder lezen
15 april 2023

Alles onder controle: leven in de kieren van de Chinese dictatuur

Er zijn al veel spannende dystopische boeken geschreven over het leven in een dictatuur, waarin je continu in de gaten wordt gehouden. Het nieuwe boek van Eva Rammeloo is echter non-fictie, want ze vertelt over haar eigen ervaringen als journalist in China. Na negen jaar heeft ze aangekondigd terug naar Nederland te verhuizen. Haar gezin had die stap al gemaakt na het uitbreken van de coronapandemie. Eva reisde dapper heen en weer, maar nu is het genoeg. Het is niet nodig om expliciet toe te lichten waarom ze deze keuze nu maakt, want dit boek zegt genoeg.

Een paar maanden geleden las ik haar vorige boek uit 2017. In Het geluk van de Chinezen beschrijft ze het leven van diverse gewone Chinezen. Hun welvaart is toegenomen, maar er zijn ook negatieve ontwikkelingen. Ook in Alles onder controle staat het leven van gewone mensen in China centraal. De kapstok hiervoor is de allesbepalende politiek van president Xi Jinping. Het begint dan ook met een beschrijving van zijn leven en zijn ideeën. De verhalen over zijn jeugd op het platteland zijn inmiddels legendarisch. Dit gedeelte vind ik wat taai om te lezen, hoe toegankelijk Eva het ook beschrijft. Ze probeert te duiden hoe het Xi lukt om de Chinezen zo massaal achter zich te krijgen.

Verder lezen
18 maart 2023

Je kunt het maar één keer doen – Barbara van Beukering

De vader van Barbara van Beukering stierf in paniek. Hij kreeg pas zes weken eerder de diagnose darmkanker en was totaal niet in staat om te praten over zijn ziekte en de dood. Hoe anders ging het bij haar moeder: die bracht haar laatste maanden door met veel bezoek en koos voor euthanasie toen de pijn ondraaglijk werd. In Je kunt het maar één keer doen verkent de journalist hoe mensen doodgaan en hoe ze zich daarop voorbereiden. 80% van de mensen sterft immers na een korter of langer ziekbed, waarbij het meestal om kanker gaat.

In het boek staan tien hoofdstukken waarin naasten van overleden bekende Nederlanders vertellen over hoe hun sterfproces. Daarbij zijn Jos Brink, René Gude en Renate Dorrestein. Het begint met mensen die tot het laatst toe ontkenden dat ze dood zouden gaan. Daarna volgen degenen die juist heel bewust afscheid namen en genoten zo lang het nog kon.

Verder lezen
2 maart 2023

Een immense wereld – Ed Yong

Voor mensen zijn zien en horen de belangrijkste zintuigen, maar voor honden is dat ruiken. Ze snuffelen heel wat af en nemen de wereld op een heel andere manier waar dan wij. Vogels kunnen ultraviolet licht zien, wat voor ons mensen onzichtbaar is.

Een immense wereld gaat over zintuigen in het dierenrijk. Elk hoofdstuk gaat over een andere manier om waar te nemen: zien, horen, ruiken, proeven en voelen zijn ons bekend, maar er zijn ook dieren die magnetische of elektrische velden kunnen waarnemen. Wetenschapsjournalist Ed Yong heeft zich grondig verdiept door uitgebreid literatuuronderzoek te doen en biologen te interviewen. Hij schrijft zeer toegankelijk. De Nederlandse vertaling van Menno Grootveld is opvallend goed en leest prettig. Ik vind het fijn dat ik niet steeds allerlei Engelse dierennamen hoef op te zoeken, al doe ik dat af en toe toch om te zien hoe de diverse dieren eruitzien. Of ik blader even naar het fotokatern om te kijken of ze daarin staan. De kleurige foto’s met korte teksten vormen een samenvatting van het boek.

Verder lezen
17 februari 2023

Door de nauwe poort – Karen Armstrong

Op haar zeventiende ging Karen Armstrong het klooster in, met de bedoeling haar leven als non door te brengen. Na zeven jaar trad ze echter uit. Tien jaar later verscheen Through the narrow gate, waarin ze terugblikt op haar kloosterjaren. In het voorwoord uit 1994 vertelt ze dat ze tijdens het schrijven van dit boek dacht dat ze klaar was met religie. Maar nadat het verscheen, kreeg ze een uitnodiging van de BBC om een documentaire over Paulus te maken. Van het één kwam het ander, ze raakte geïnteresseerd in andere religies en verdiepte zich in de theologie. Dat resulteerde in fascinerende, originele boeken, waarvan ik er een paar met veel belangstelling heb gelezen.

Na het voorwoord begint Door de nauwe poort met Karens jeugd in een katholiek gezin. Ze zat op school bij de nonnen en kwam zo al vroeg in aanraking met het religieuze leven. Toch schrokken haar ouders toen ze aankondigde non te willen worden. Karen vond het moeilijk uit te leggen, maar haar ouders lieten haar gaan. Tegen een roeping van God kan je immers weinig doen.

Karen besloot in te treden bij de onderwijsorde van de zusters waar ze zelf bij op school had gezeten. ‘Het is wel een heel strenge orde,’ had het schoolhoofd zuster Katherine gewaarschuwd. Karen wist dat het moeilijk zou worden, maar ze was bereid om alles te geven om God te vinden. Hoe zwaar het werkelijk was, weet ze zich jaren later nog wonderlijk goed te herinneren. Karens intrede was in 1962, vlak voor het Tweede Vaticaans concilie dat veel zou veranderen in de Rooms-katholieke kerk. Ze was dus één van de laatsten die deze strenge opleiding kreeg.

Verder lezen
5 februari 2023

Wat je zoekt, zoekt jou – Kader Abdolah

De kans is groot dat je weleens hebt gehoord van de Perzische dichter Rumi. Hij leefde eeuwen geleden en toch wordt zijn werk nog veel gelezen en voorgedragen, zoals ook vroeger bij Kader Abdolah thuis in Iran. Toen hij later in Nederland woonde, vroeg hij zich af: hoe zou dit in het Nederlands klinken? Voorzichtig begon hij vertalingen te maken van een aantal beroemde gedichten.

Wat je zoekt, zoekt jou begint met een novelle over het leven van Rumi, die werd geboren als Djalal. Hij moest vluchten voor het Mongoolse leger onder leiding van Dzjengis Khan. Samen met zijn vader ging Djalal op reis. Onderweg kwamen ze allerlei geleerden tegen. Djalal ging op verschillende plekken naar school, onder andere in Bagdad en Damascus. Hij ontwikkelde zich tot filosoof, mysticus en dichter. Al jong ging hij zelf lesgeven en hij werd nog beroemder dan zijn vader.

Rumi werd één van de grondleggers van het Soefisme, dat stelt dat God niet buiten je is, maar dat je Hem in jezelf kunt vinden. Rumi bedacht het dansen waarbij je om je eigen as draait. Alleen je kern staat dan nog stil en dat is God in jou.

Niets is stil, niets zit vast
alles is in beweging naar een plek
die geen begin kent en geen einde
Alles naar de oneindigheid.

Ik vind het prachtig om te lezen over deze beroemde man. Kader Abdolah heeft zijn fantasie gebruikt om er een lopend verhaal van te maken, maar geeft hier en daar aan waar zijn bronnen onduidelijk zijn of tegengestelde informatie geven. In dit levensverhaal van Rumi wordt al wat poëzie van hem geciteerd.

Verder lezen
4 januari 2023

Uit het moeras – Carolijn Visser

Begin jaren negentig bracht Carolijn Visser lange periodes door in Estland. Ze staat bekend om haar reislust en de vele boeken die ze schreef over verre landen. In 1990 ging ze met de Transsiberië Express van Peking naar Moskou, een dagenlange treinreis. De beschrijving van deze reis is geweldig om te lezen. In de coupé naast haar zitten Daina en Aavo, een jong stel uit Estland. Ze zijn op bezoek geweest bij zijn Chinese vader. Na veel gesprekken krijgt Carolijn hun adres en zo belandt ze op het platteland van Estland in een periode dat alles verandert, vanwege het uiteenvallen van de Sovjetunie en de onafhankelijkheid van Estland.

Verder lezen
11 december 2022

Het geluk van de Chinezen – Eefje Rammeloo

Als je meer wilt weten over het leven in China, moet je bij Eefje Rammeloo zijn. Zij woont als correspondent in Shanghai en schrijft onder andere voor dagblad Trouw. De afgelopen tijd bericht ze vooral over de strenge coronamaatregelen die China nog steeds ontregelen en waar nu ineens verandering in komt. In dit boek uit 2017 is daar uiteraard nog geen sprake van. De Chinese economie groeide als kool. Het geluk van de Chinezen is gebaseerd op een aantal artikelen waarin ze het dagelijks leven van Chinezen beschrijft.

Eefje portretteert allerlei mensen. Het is me vaak niet duidelijk wat hun voornaam en wat hun achternaam is. Soms komt de achternaam eerst, zoals in China gebruikelijk is, en soms komt de voornaam eerst. In het eerste hoofdstuk beschrijft ze vier middenklassegezinnen, van behoorlijk rijk naar vrij arm. Aan de hand van allerlei mensen komen diverse thema’s voorbij: hun woningen, werk, scholen, vrijetijdsbesteding en het beleid van de communistische regering. Ik vind het hoofdstuk over religie erg boeiend. Er zijn zowel legale als illegale kerken. Zowel het aantal christenen als het aantal moslims groeit.

Verder lezen
1 november 2022

Voorbij de illusie – Jaap Hiddinga

Door mijn christelijke achtergrond weet ik dat er meer is dan wat de meesten van ons kunnen waarnemen. Af en toe krijgen mensen een glimp van die onzichtbare wereld, bijvoorbeeld tijdens een bijna-doodervaring. Het kan ook gebeuren zonder levensbedreigende situatie. Jaap Hiddinga heeft een heleboel van dit soort ervaringen, waarbij hij uit zijn lichaam treedt en onze aarde met geestelijke ogen ziet. Een vriend had mij al eens verteld over de bijzondere boeken van Hiddinga. Zijn verhalen klonken mij soms wat vergezocht in de oren, maar toen ik één van Hiddinga’s boeken in de bibliotheek zag liggen, nam ik het uit nieuwsgierigheid mee.

Jaap Hiddinga blijkt zeer helder te schrijven en ik vlieg door Voorbij de illusie heen. Aan het begin belooft hij om te onthullen waarom wij hier op aarde zijn: een vraag die ieder mens zich weleens stelt. Daarna volgen hoofdstukken over herkenbare aspecten uit onze maatschappij en hij doet daar rake uitspraken over.

Verder lezen
3 oktober 2022

De man die zijn vrouw voor een hoed hield – Oliver Sacks

Oliver Sacks was een beroemde Amerikaanse neuroloog. Toen ik tijdens mijn studie een vak neurobiologie volgde, werd hij geciteerd in het lesboek. We leerden dat de hersenen nog veel raadsels voor ons hebben. Voor veel hersenaandoeningen is er hoogstens een vermoeden van de precieze oorzaak. Fascinerend vond ik het wel en daarom stond het bekendste boek van Oliver Sacks al die jaren op mijn leeslijstje.

De man die zijn vrouw voor een hoed hield bestaat uit een bonte stoet van mensen met de bizarste hersenafwijkingen. Eerst gaat het over mensen waarbij een bepaald gebied is beschadigd. Maar een hersengebied kan juist ook worden overgestimuleerd, bijvoorbeeld onder invloed van hormonen. Vervolgens gaat het over vervormde herinneringen en fantasie. Tot slot zijn er een paar portretten van personen met een zeer laag IQ, die wel wonderlijke talenten blijken te hebben.

Verder lezen