Leesreis om de wereld: Ethiopië

In 1974 gaat Dawit de straat op om te protesteren tegen keizer Haile Selassie van Ethiopië. Het land lijdt onder hongersnood. Het is vaak droog in Ethiopië en dan mislukken de oogsten, al zijn er ook jaren waarin het juist te veel regent. De keizer ontbreekt het echter nooit aan iets.

Bij de protesten vallen veel gewonden. Een jonge man komt gewond in het ziekenhuis bij chirurg Hailu. Die moet denken aan zijn zoon Dawit, die even oud is en hetzelfde gevaar loopt. Ook broer Yonas heeft Dawit gewaarschuwd. Telkens komt hij pamfletten tegen in de achterbak van hun auto. Yonas is bang dat die gevonden worden en dat hij zelf opgepakt zal worden, terwijl hij thuis een vrouw en dochter heeft.

Verder lezen

Schuilplaats voor andere tijden – Georgi Gospodinov

Schuilplaats voor andere tijden draait om het geheugen, herinneringen en vergeten. Om mensen met dementie te helpen, wordt een kliniek opgericht waarin vervlogen tijden herleven. Er zijn diverse kamers gericht op verschillende jaren uit de twintigste eeuw, maar ook verschillende landen en klassen. Een rijke Zwitser heeft immers andere herinneringen dan een arme Bulgaar. De bedenker van dit concept is Gaustin, die zelf ook regelmatig in het verleden vertoeft. Vanuit 1939 schrijft hij brieven aan schrijver Georgi Gospodinov. Die maakt af en toe een meta-opmerking om aan te duiden dat hij Gaustin zelf heeft bedacht.

Bezig zijn met de kliniek en het tegelijkertijd schrijven van dit boek was als communicerende vaten. Soms verloor ik mijn idee van wat realiteit was en wat niet. Delen van het een liepen over in het ander.

De eerste helft van het boek vind ik briljant. Het concept van de klinieken wordt tot in de puntjes uitgewerkt: de meubels en de kranten, maar ook de geuren en de sigarettenrook die overal hing. Dat laat al zien dat het verleden niet altijd beter is dan het nu. Het boek staat vol met filosofische gedachten over tijd en het geheugen.

Verder lezen

De Rusluie – Nicole Harmsen

Twee eeuwen lang reisden mensen van Vriezenveen (in Twente) naar Sint-Petersburg om handel te drijven. Het boerenbestaan was hard en kende tegenslagen zoals mislukte oogsten. Om toch genoeg brood op de plank te krijgen, trok men naar Rusland om daar zaden en stoffen te verkopen. Deze handelaren werden De Rusluie genoemd. Familieleden moesten elkaar langere tijd missen en in de loop van de generaties ging men zich meer Russisch en minder Nederlands voelen.

Aan het begin van de achttiende eeuw reizen de Rusluie heen en weer. Elke zomer werken ze op het land en de wintermaanden brengen ze in Petersburg door. Vaak zijn het de mannen die erheen reizen en blijven de vrouwen met kinderen achter. Later blijven de mannen nog langer in Petersburg, als ze er hun eigen winkel hebben geopend. Sommigen trouwen met een Russische vrouw en krijgen een zoon die ook in de zaak kan komen; andere keren worden jongemannen uit Vriezenveen naar Petersburg gestuurd. Het aanbod wordt chiquer en de klanten rijker, maar verschillende keren hangt het voortbestaan van het bedrijf aan een zijden draadje. Huwelijken, niet altijd uit liefde, zorgen ervoor dat de winkel toch in de familie blijft.

Verder lezen

De hemel is altijd paars – Sholeh Rezazadeh

De Iraanse Arghavan heeft een kringloopwinkel in Amsterdam. Bij alles wat ze verkoopt, heeft ze een verhaal. De winkel heeft vaste bezoekers, zoals de vrolijke danseres Anna en fluitist Mees. Tegenover de winkel staan judasbomen, met hun paarse sluiers. In De hemel is altijd paars staan veel mooie metaforen die over bomen gaan.

Arghavan vindt het niet altijd makkelijk om in Nederland te leven. Hoe zij denkt en doet sluit vaak niet aan bij anderen en dat maakt haar verlegen, vooral als ze twijfelt. Wat ze duidelijk observeert, durft ze soms wel te uiten, zoals hoe ze Nederlanders ziet:

Je moet werken, iedereen heeft het druk. Hoe drukker hoe beter. Je mag niet stilstaan, maar ondertussen vergeet je om te leven en te genieten van de simpele dingen.

Verder lezen

Onder buren – Juli Zeh

In het voorjaar van 2020 verhuist Dora van Berlijn naar het platteland van Brandenburg. Daar heeft ze in het dorp Bracken een huis gekocht, zonder dat haar vriend Robert het weet. Robert is erg fanatiek in milieubewust leven. Het is alsof ik in een spiegel kijk en dat is confronterend, al ben ik niet zo dwingend als deze man.

Maar toen kwam het virus. Robert bekeerde zich van klimaat-activist tot epidemioloog, en de wereld stond op z’n kop.

Het is ook herkenbaar hoe Robert en Dora elkaar in de weg zitten als ze allebei noodgedwongen thuis moeten werken. Robert vindt zelfs dat Dora niet te lang buiten mag wandelen. Dat is het signaal voor Dora om te vertrekken. Ze neemt haar hondje mee naar haar nieuwe huis in Bracken. Het is alsof ze in een andere wereld belandt, waar ze vooroordelen over heeft. Dorpsbewoners stemmen immers vaak op de AfD. Dat dat een rechtse politieke partij is weet ik wel, maar een paar andere typisch Duitse dingen moet ik opzoeken. Vertaler Annemarie Vlaming heeft geen voetnoten toegevoegd en soms woorden in het Duits laten staan. Ik kan me voorstellen dat ze daarop heeft gepuzzeld, want wat doe je met een woord als Gutmensch? De vertaling leest verder gemakkelijk.

Verder lezen

De voormoeders – Suze Zijlstra

Ruim twee miljoen Nederlanders hebben voorouders die in het toenmalige Nederlands-Indië hebben gewoond. Sommigen van hen kwamen uit Nederland, anderen werden er geboren, zoals de oma van Suze Zijlstra, die er altijd mooie verhalen over vertelde. Toen Suze geschiedenis studeerde, koos ze vakken over de VOC en het koloniale verleden van Nederland. Voor De voormoeders koos ze een onconventionele invalshoek: ze ging op zoek naar de vrouwen in haar Indische stamboom, eerst via haar moeder, oma en overgrootmoeder en daarna noodgedwongen verder via de mannelijke lijn. Over de mannen die voor de VOC werkten is genoeg te vinden in de archieven, maar hoe was het leven van hun vrouwen?

Na een inleiding volgen tien hoofdstukken: eentje voor elke generatie. Het begint met een vrouw waarvan Suze de naam niet heeft kunnen achterhalen. Ze was waarschijnlijk Aziatisch en de eerste Indische voormoeder in de stamboom. In de achttiende eeuw voeren Nederlandse mannen naar Nederlands Indië om er voor de VOC te werken. De meesten gingen als vrijgezel en velen kregen kinderen met inlandse vrouwen, die vaak als slaaf voor ze werkten. Ik had me nooit gerealiseerd dat slavernij niet alleen in Suriname, maar ook in Nederlands-Indië op grote schaal voorkwam. Slaven werkten in de huishouding en op plantages voor suiker en koffie.

Verder lezen

Meester van de medicijnen – Karel Berkhout

De ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen heeft invloed gehad op het leven van velen: kanker is vaker een chronische ziekte en mensen met auto-immuunziektes aan gewrichten of darmen zien hun klachten verdwijnen als sneeuw voor de zon. Dat is fantastisch, maar er hangt ook een prijskaartje aan. Daarom wordt steeds vaker gedebatteerd over het vergoeden van nieuwe medicijnen. Journalist Karel Berkhout heeft zich in de wereld van de farmacie verdiept. Zelf werk ik in de zorgsector en heb de medische wereld altijd boeiend gevonden, maar ik verwacht wel moeite te moeten doen bij het lezen van Meester van de medicijnen. Het leest echter als een trein. De schrijver is zelf een leek op dit gebied en legt alles glashelder uit.

Het boek is totaal niet droog, doordat mensen centraal staan. De rode draad is een inkijkje in het werk van apotheker Paul Lebbink uit Den Haag. Terwijl magistrale bereiding (het zelf maken van medicijnen) uit de meeste apotheken is verdwenen, heeft Paul zich er juist op toegelegd. Als de farmaceutische industrie iets niet kan leveren, maakt hij het op maat. En als een middel zo duur is dat de overheid het niet wil vergoeden, vraagt Paul zich af of hij het zelf kan maken tegen een lagere prijs. Dat is verre van gemakkelijk, want hij moet de juiste grondstoffen zien te krijgen en uitzoeken hoe het middel precies moet worden bereid. Ook moet hij aan strenge regels voldoen, bijvoorbeeld over de zuiverheid van het medicijn. Het lastigste is om het vergoed te krijgen bij de zorgverzekeraars en niet voor de rechter te worden gesleept door grote farmaceuten.

Verder lezen

Ons soort mensen – Juli Zeh

Het dorp Unterleuten ligt in het oosten van Duitsland, midden in de bossen. Er wonen 200 mensen, waarvan sommigen hier geboren zijn en anderen zijn er pas net komen wonen. Juli Zeh wisselt elk hoofdstuk van perspectief en zo komen wel twaalf verschillende mensen aan het woord, waaronder tien dorpsbewoners. Toch is het vanaf het begin interessant om de mensen te leren kennen en te proberen om hun verhoudingen te begrijpen. Ik vind het ontzettend knap gedaan, want in zo’n dorp gaan allerlei verhalen rond en niemand weet alles, maar het past allemaal als puzzelstukjes in elkaar.

Op een dag krijgt de burgemeester iedereen bij elkaar in het plaatselijke restaurant, door een dorpsvergadering te plannen maar niet te vertellen waar het over zal gaan. De mensen komen uit nieuwsgierigheid. Een bezoeker van buiten houdt een presentatie. Het is de bedoeling dat er in de buurt van Unterleuten een windmolenpark komt. Dat slaat in als een bom, want dit zal het landschap enorm veranderen en invloed hebben op de dieren die er leven. Aan de andere kant valt er ook goed geld te verdienen met de opbrengsten van de windenergie. Sommige bewoners beginnen meteen te rekenen en te bedenken hoe het land rondom het dorp verdeeld is. Om een stuk groot genoeg voor een windmolenpark te maken, zal de gehaaide Linda een stukje van haar net gekochte land moeten verkopen aan één van de twee bezitters van de naastliggende percelen.

Verder lezen

Roeien naar de Volewijck – Suzanne Wouda

In 1697 krijgt Mare een brief van haar oude vriendin Flora, die op sterven ligt. Daarin staat een bijzonder verzoek, maar dat weet je als lezer pas een eindje verderop. Eerst worden Flora en Mare als kinderen geïntroduceerd, zo’n twintig jaar eerder. Allebei verliezen ze hun ouders. Flora’s vader komt te overlijden, terwijl haar moeder eerder al gestorven is. Ze komt uit een rijke familie, maar haar tante besluit dat het meisje naar het weeshuis gaat. Mare maakt heftige gebeurtenissen mee, waarbij haar vader overlijdt en haar moeder niet meer voor het gezin kan zorgen. Ook zij komt terecht in het burgerweeshuis, waar ze Flora leert kennen. De meisjes delen een bed, maar ook overdag zijn ze onafscheidelijk. Verder lezen

Nieuwjaar – Juli Zeh

Terwijl het coronavirus om zich heen grijpt, lukt het me niet altijd om me goed te concentreren op een boek. Gelukkig lukt het bij Nieuwjaar wel, want ik zie meteen voor me hoe hoofdpersoon Henning de berg op fietst. Hij is op Lanzarote met zijn gezin. Op de eerste dag van het nieuwe jaar vindt hij eindelijk tijd voor zichzelf. De tocht naar boven is zwaar en ondertussen overdenkt hij zijn leven. Met twee kleine kinderen heeft hij geen tijd meer voor zijn hobby’s. Zijn werk voor een uitgeverij geeft hem veel spanning. Dat resulteert af en toe in een paniekaanval, waarbij zijn hart tekeergaat of juist een paar slagen mist. Verder lezen