Rusland

17 augustus 2025

Vrijuit – Iris de Graaf

Iris de Graaf wist haar droombaan te bemachtigen: correspondent in Rusland voor de NOS. In Vrijuit vertelt ze hoe het zover kwam, hoe de oorlog met Oekraïne het werk steeds moeilijker maakte en hoe ze twee keer vluchtte omdat het te gevaarlijk werd. Inmiddels werkt ze als nieuwslezer bij het NOS-journaal.

In het begin wisselt Iris haar eigen verhaal af met dat van haar oma Katja, die uit Rusland kwam. Als jonge vrouw ging ze werken in Duitsland. Daar ontmoette ze de Nederlandse Geert. Toen ze in verwachting raakte, trouwden ze met elkaar. Katja ging met Geert mee naar Nederland, waar ze acht kinderen kreeg. Maar ze voelde zich nooit helemaal thuis. Toen het weer kon, ging ze regelmatig terug naar Rusland, waar ze echter ook niet meer goed paste.

Verder lezen
3 augustus 2025

Het land dat maar niet wil lukken – Fleur de Weerd

Oekraïne komt de afgelopen jaren regelmatig in het nieuws vanwege de verschrikkelijke oorlog daar, maar wat is het eigenlijk voor land? Journalist Fleur de Weerd woonde er een paar jaar, dat was rond 2013. Voor Het land dat maar niet wil lukken reisde ze het land rond en sprak ze met allerlei mensen. Het boek eindigt met een hoofdstuk over De Krim en de annexatie daarvan door Rusland in 2014. Het boek is inmiddels tien jaar oud, maar nog steeds de moeite waard.

Het begint met grappige anekdotes over typische Oekraïense gewoontes. De oudere vrouwen worden baboesjka’s genoemd, waar we allemaal wel een beeld bij hebben. Jonge vrouwen dragen veelal korte rokjes en hoge hakken. Ze vinden Europese vrouwen maar lomp. Fleur heeft haar ervaringen en gesprekken soepel gemengd met uitleg over de politieke situatie en de geschiedenis van Oekraïne, vanaf de eerste keer dat het land ontstond (ongeveer een eeuw geleden) tot het uiteenvallen van de Sovjetunie. Mensen vertellen haar verschillende visies op de historische feiten en vaak hangt dit samen met hun achtergrond. Een Krim-Tataar beleeft het heel anders dan een Rus, en in Lviv is de cultuur totaal anders dan in het oosten.

Verder lezen
7 april 2025

Wond – Oksana Vasjakina

Uit Rusland heb ik wel wat klassiekers gelezen, maar nog niet eerder een moderne roman. Door een tip op Boekmeter beland ik bij Oksana Vasjakina, een jonge, lesbische vrouw uit Siberië. In Rusland mag haar debuutroman niet worden verkocht, omdat het niet aansluit bij de klassieke visie op het gezin. Dan lezen we het wel hier!

Wond draait om het overlijden van Oksana’s moeder, als die begin vijftig is. Het is geen chronologisch verteld verhaal en diverse schrijfstijlen komen voorbij. Oksana is dichter, wat te merken is aan haar taal. Het is uitstekend vertaald door Yolanda Bloemen en Seijo Epema. In het midden staat een lang gedicht:

Verder lezen
14 november 2024

Moedermelk – Nora Ikstena

Nog niet eerder werd een boek uit het Lets naar het Nederlands vertaald. Brenda Lelie heeft zich verdiept in de Letse taal en cultuur en Moedermelk is haar eerste vertaling. Voor mijn leesreis om de wereld wilde ik het graag lezen, al verwachtte ik dat het moeilijk zou zijn: Charles zei immers dat hij het moeilijk te volgen vond en bij uitgeverij Koppernik denk ik aan literaire werken die de volle aandacht vragen van de lezer.

In het begin is het inderdaad even wennen, want het perspectief wisselt telkens tussen dat van de moeder, geboren in 1944, en de dochter, geboren in 1969. En dan gaat het ook nog over de grootmoeder. Maar wat is dit prachtig geschreven en vertaald! Vanwege de locatie (een land van de Sovjet-Unie) en af en toe natuurbeschrijvingen doet het me denken aan het werk van Konstantin Paustovski. De moeder uit dit verhaal is vrouwenarts, maar ze worstelt met haar eigen moederschap. Ze wil haar baby geen moedermelk geven, bang om iets door te geven dat ze haar kind niet gunt. Ze verdwijnt een paar dagen en de oma zorgt dat het meisje overleeft.

Verder lezen
17 maart 2024

Oblomov – Ivan Gontsjarov

Sinds kort is er een whatsapp-boekenclub die om klassiekers draait. Het idee is om eens in de twee maanden een gouwe ouwe te kiezen en die op een bepaalde avond te bespreken via de app. Het begint meteen goed met deze dikke Russische klassieker, die voor het eerst verscheen in 1858.

Ilja Iljitsj Oblomov komt de eerste tweehonderd bladzijden amper zijn bed uit. Dat klinkt saai, maar het is geweldig beschreven, tot in detail. Alles in het huishouden van Oblomov is tot stilstand gekomen. Hijzelf ligt veel te slapen. Alleen om wat te eten is hij nog te porren. Huisknecht Zachar zorgt daar nog wel voor, maar van schoonmaken komt niks terecht. Oblomov is eigenaar van een landgoed, dat hij van zijn vader heeft geërfd. Hij zou daar eens goed orde op zaken moeten stellen, maar daar ziet hij zo tegenop dat hij het steeds uitstelt en in de stad blijft. Zelfs het schrijven van een eenvoudige brief lukt hem niet meer.

Verder lezen
7 juni 2023

Na de bevrijding – Barbara Skarga

De Poolse filosoof Barbara Skarga zat elf jaar gevangen in Rusland, omdat ze tijdens de Tweede Wereldoorlog actief was in het verzet. Jaren later heeft ze haar herinneringen beschreven in Na de bevrijding, wat voor het eerst werd gepubliceerd in 1985 in het Pools. Pas geleden is deze Nederlandstalige editie verschenen. Vroeger had iedereen De Goelag Archipel van Aleksandr Solzjenitsyn in de kast staan, waarin de Rus vertelt over zijn jaren in de kampen. Ik heb het nog niet gelezen. Dit boek is geschreven door een buitenlandse vrouw en die beleeft het toch heel anders dan een Russische man.

Barbara bracht eerst anderhalf jaar door in de gevangenis. Daar zat een hele groep vrouwen samen in een kale cel. Het enige meubelstuk was een lage tafel. En er was een parasja: een emmer waarmee water werd gehaald en als die dan weer leeg was deden ze hun behoefte erin. Het licht ging nooit uit en de dekens waren erg dun. Maar het was nooit koud, want de vrouwen lagen dicht bij elkaar.

Na de gevangenis zat Barbara in verschillende kampen, waar ze diverse werkzaamheden uitvoerde. Zo was ze verpleegster in een hospitaal. Ook werkte ze in een baksteenfabriek midden in de Siberische steppe. In de winter kan het daar wel vijftig graden vriezen en in de zomer is het er zeer warm. Ontsnappen had geen zin, want de dichtstbijzijnde stad was 800 kilometer verderop. Alleen per trein kon je er komen en vertrekken.

Verder lezen
4 januari 2023

Uit het moeras – Carolijn Visser

Begin jaren negentig bracht Carolijn Visser lange periodes door in Estland. Ze staat bekend om haar reislust en de vele boeken die ze schreef over verre landen. In 1990 ging ze met de Transsiberië Express van Peking naar Moskou, een dagenlange treinreis. De beschrijving van deze reis is geweldig om te lezen. In de coupé naast haar zitten Daina en Aavo, een jong stel uit Estland. Ze zijn op bezoek geweest bij zijn Chinese vader. Na veel gesprekken krijgt Carolijn hun adres en zo belandt ze op het platteland van Estland in een periode dat alles verandert, vanwege het uiteenvallen van de Sovjetunie en de onafhankelijkheid van Estland.

Verder lezen
7 december 2022

Dokter Zjivago – Boris Pasternak

Dokter Zjivago is een dikke pil met veel namen met variaties en veel uitweidingen. Daarmee voldoet het aan het algemene beeld van Russische klassiekers. Het boek kwam voor het eerst uit in 1958 in Nederland (!), maar pas veel later in de Sovjet-Unie. Het speelt zich af in de jaren rond de Russische revolutie van 1917. In die tijd leefde Joeri Zjivago.

Boris Pasternak schrijft erg fragmentarisch en noemt allerlei namen zonder de personages goed te introduceren. Achterin staat een lijst met namen en korte toelichtingen. Daarin worden wat latere gebeurtenissen verklapt. Joera Zjivago ontmoet in zijn jeugd in Moskou een paar mensen die in het vervolg van zijn leven een belangrijke rol zullen spelen. Met Tonja zal hij later trouwen. Lara zal hij later weer tegenkomen in een plaats ver van de hoofdstad. Verder zijn er een paar mannen die steeds terugkomen, maar het duurt lang voordat ik die uit elkaar kan houden, als dat al lukt.

Verder lezen
7 juni 2022

De Rusluie – Nicole Harmsen

Twee eeuwen lang reisden mensen van Vriezenveen (in Twente) naar Sint-Petersburg om handel te drijven. Het boerenbestaan was hard en kende tegenslagen zoals mislukte oogsten. Om toch genoeg brood op de plank te krijgen, trok men naar Rusland om daar zaden en stoffen te verkopen. Deze handelaren werden De Rusluie genoemd. Familieleden moesten elkaar langere tijd missen en in de loop van de generaties ging men zich meer Russisch en minder Nederlands voelen.

Aan het begin van de achttiende eeuw reizen de Rusluie heen en weer. Elke zomer werken ze op het land en de wintermaanden brengen ze in Petersburg door. Vaak zijn het de mannen die erheen reizen en blijven de vrouwen met kinderen achter. Later blijven de mannen nog langer in Petersburg, als ze er hun eigen winkel hebben geopend. Sommigen trouwen met een Russische vrouw en krijgen een zoon die ook in de zaak kan komen; andere keren worden jongemannen uit Vriezenveen naar Petersburg gestuurd. Het aanbod wordt chiquer en de klanten rijker, maar verschillende keren hangt het voortbestaan van het bedrijf aan een zijden draadje. Huwelijken, niet altijd uit liefde, zorgen ervoor dat de winkel toch in de familie blijft.

Verder lezen
25 februari 2022

Peters keizerin – Kristina Sabaliauskaitė

Op haar sterfbed blikt Catharina I van Rusland in 1727 terug op haar leven. Ze was de echtgenote van tsaar Peter de Grote, maar kwam oorspronkelijk uit Litouwen, waar Peters keizerin nu een enorme bestseller is. Het verhaal springt heen en weer in de tijd, soms haast ongemerkt, maar het is goed te volgen. In het begin moet ik wel wennen aan de vele namen plus variaties, wat past bij een Russisch verhaal. Gelukkig ontdek ik al vrij snel dat achterin een namenlijst staat en de verklaring van een aantal woorden.

Catharina wordt geboren als Marta, in een familie van Litouwse adel, maar straatarm. Ze is vijf jaar oud als haar beide ouders aan de pest overlijden. De vijf kinderen worden door een tante geadopteerd en later wordt Marta dienstmeisje bij een pastoor. Dan breekt er oorlog uit. Marta heeft het geluk niet te worden platgeneukt door Russische soldaten, maar ze wordt meegenomen met de oorlogsbuit. Aleksander Mensjikov heeft zijn oog op haar laten vallen. Hij is de beste vriend van tsaar Peter.

Verder lezen