Atlas Contact

2 juni 2023

En dan is er koffie – Hannes Meinkema

De jaren zeventig: ik heb ze zelf niet meegemaakt, maar door oude verhalen heb ik er wel een beeld en gevoel bij. En dan is er koffie verscheen voor het eerst in 1976 en sloeg toen in als een bom. Hannes Meinkema neemt immers geen blad voor de mond en schrijft openlijk over wat geheim wordt gehouden.

Met zeven perspectieven is het in het begin even opletten, maar ik vind het niet moeilijk om te volgen wie wie is: moeder Cora, vader Jacques, dochters Rosa en Arja, zoon Jaap en zijn vriendin Josien. En Douwe, Rosa’s scharrel. Rosa is lerares op een middelbare school. In haar vrije tijd is ze een losbol die veel drinkt en feest. Haar moeder belt regelmatig op en dat stoort Rosa mateloos, vooral als ze haar roes aan het uitslapen is. Ook tussen de andere leden van het gezin klikt het totaal niet.

Verder lezen
2 maart 2023

Een immense wereld – Ed Yong

Voor mensen zijn zien en horen de belangrijkste zintuigen, maar voor honden is dat ruiken. Ze snuffelen heel wat af en nemen de wereld op een heel andere manier waar dan wij. Vogels kunnen ultraviolet licht zien, wat voor ons mensen onzichtbaar is.

Een immense wereld gaat over zintuigen in het dierenrijk. Elk hoofdstuk gaat over een andere manier om waar te nemen: zien, horen, ruiken, proeven en voelen zijn ons bekend, maar er zijn ook dieren die magnetische of elektrische velden kunnen waarnemen. Wetenschapsjournalist Ed Yong heeft zich grondig verdiept door uitgebreid literatuuronderzoek te doen en biologen te interviewen. Hij schrijft zeer toegankelijk. De Nederlandse vertaling van Menno Grootveld is opvallend goed en leest prettig. Ik vind het fijn dat ik niet steeds allerlei Engelse dierennamen hoef op te zoeken, al doe ik dat af en toe toch om te zien hoe de diverse dieren eruitzien. Of ik blader even naar het fotokatern om te kijken of ze daarin staan. De kleurige foto’s met korte teksten vormen een samenvatting van het boek.

Verder lezen
25 november 2022

Het lied van de goden – Reggie Baay

Bij sommige boeken kan je de achterflaptekst beter niet lezen, maar bij Het lied van de goden helpt het me om te weten wie de vertellers zijn. Het boek bestaat uit brieven van twee mensen, maar niet aan elkaar. Hun paden zullen elkaar wel kruisen. De ene brievenserie is geschreven in Amsterdam in 1756 door Flora van Makassar, die als slavin naar Nederland kwam. Ze vertelt haar heftige levensverhaal aan haar dochter. De andere brieven zijn van Joachim van der Elst aan zijn zoon, die in Oost-Indië werkt voor de VOC.

In het begin kost het me moeite om in het verhaal te komen. Flora begint met een poëtisch betoog over taal. Zij schrijft immers in het Nederlands, dat niet haar moedertaal is. Na een paar bladzijden wordt al overgeschakeld naar Van der Elst. Die vind ik al meteen arrogant en hypocriet. Hij behoort tot de gegoede burgerij en wil graag hogerop komen. Daarvoor is geld nodig, wat hij wil verdienen met handelen via de VOC. Van der Elst en zijn vrouw hopen dat hun zoon een goede vrouw (met lichte huid) vindt daar in het Oosten. Dat lijkt mij moeilijk, want er gingen veel meer Nederlandse mannen dan vrouwen naartoe. Verder vraag ik mij af hoe realistisch het is dat zo’n trotse man zijn zorgen aan zijn zoon toevertrouwt. Het enige wat ik kan bedenken is dat hij dit doet omdat de zoon ver weg zit en de brief maanden onderweg zal zijn.

Verder lezen
28 september 2022

Zwarte schuur – Oek de Jong

Het huwelijk van kunstschilder Maris Coppoolse en zijn vrouw Fran loopt niet zo lekker. Bij een grote overzichtstentoonstelling in het Stedelijk Museum heeft zij deze keer amper meegeholpen met de selectie van de stukken. De tentoonstelling trekt veel belangstelling. Een bekend weekblad schrijft er een artikel over. Maar als dat uitkomt, blijkt het vooral te gaan over een ingrijpende gebeurtenis uit de jeugd van Maris, waarbij een buurmeisje om het leven is gekomen in een afgelegen schuur.

In het begin van Zwarte schuur wordt de spanning enorm opgebouwd: wat is er precies gebeurd in die schuur in het geboortedorp van Maris op Walcheren? De eerste ongeveer honderd bladzijden zijn daardoor geweldig om te lezen. Dan is wel duidelijk wat Maris toen is overkomen, maar we zitten pas op een kwart van het boek. De enige vraag die dan nog overblijft is: zal het huwelijk van Maris en Fran ten einde lopen of gaan ze elkaar weer vinden?

Verder lezen
25 augustus 2022

Wildgroei – Nina Lykke

De Noorse huisarts Elin woont sinds kort in haar praktijk, want ze ligt in scheiding. Ze slaapt slecht en heeft de neiging om te eerlijk te zijn tegen haar patiënten. Die komen met allerlei suffe kwaaltjes en luisteren niet naar de eenvoudige tips die ze geeft: rust goed uit, eet gezond, beweeg genoeg. Zelf houdt ze zich daar ook niet aan. Elin ligt elke avond op de bank televisie te kijken en wijn te drinken. Wel neemt ze vrijwel het hele huishouden voor haar rekening. Haar man Aksel werkt veel als orthopeed en daarnaast besteedt hij al zijn vrije tijd aan skiën.

Elin heeft een affaire met Bjørn, waar ze dertig jaar geleden een tijdje verkering mee had. Bjørn kon erg jaloers zijn. Toen ze Aksel ontmoette, maakte ze het uit met Bjørn. Elin en Aksel kregen twee dochters en Bjørn stichtte een gezin met Linda.

En zoiets had ik gevonden, iets wat het daglicht niet verdroeg en dat toch vanbinnen alles lichter maakte.

Verder lezen
26 juli 2022

Dagen in Minsk – Julia Cimafiejeva

In 2020 kwamen er berichten in het nieuws uit een land waar we verder weinig horen: Wit-Rusland, oftewel Belarus. Honderdduizenden mensen gingen de straat op in de hoofdstad Minsk, om te protesteren tegen het regime van Lukašenka. Die werd in 1994 voor het eerst tot president van Belarus gekozen. Via referenda heeft hij steeds meer macht gekregen. De democratie veranderde langzaam richting een dictatuur. In 2020 vonden opnieuw verkiezingen plaats, die enorm werden gemanipuleerd. Mensen waren nog steeds bang, maar dit pikten ze niet.

Franka Hummels licht deze context toe in een voorwoord. Zij heeft ervoor gepleit dat Dagen in Minsk in het Nederlands zou worden vertaald, wat Henny Corver uitstekend heeft gedaan vanuit het Engels. Julia Cimafiejeva schreef haar dagboek in 2020 namelijk niet in het Belarussisch of het Russisch, omdat ze een zekere afstand nodig had. Niet dat het een afstandelijk boek is geworden, integendeel. Julia verwoordt haar angsten en haar tegenstrijdige gevoelens. Ja, het is gevaarlijk om de straat op te gaan, maar thuis blijven is geen optie meer.

Verder lezen
13 april 2022

Wormmaan – Mariken Heitman

Elke is gewasveredelaar, wat betekent dat ze planten kweekt en selecteert tot ze de eigenschappen hebben die boeren graag zien. Vervolgens kunnen de zaden worden verkocht. Na zeven jaar heeft ze de ideale pompoen voor zich, maar een ander bedrijf is één dag eerder met het aanvragen van het patent voor een soortgelijk zaad. Alles is voor niks geweest en Elke neemt ontslag. Ze vertrekt naar een Waddeneiland (er wordt niet verteld welke) en daar denkt ze na over wie ze is en wat ze tot nu toe in haar leven heeft gedaan. Ze heeft erwtenzaden meegenomen en is van plan om die te laten verwilderen, dus het tegenovergestelde van veredelen.

De wateraap vond ik een fascinerend debuut en daarom was ik nieuwsgierig naar de tweede roman van Mariken Heitman. De hoofdpersoon van beide boeken is Elke, die er jaren later nog steeds mee worstelt dat ze niet zo vrouwelijk is als mensen van haar verwachten. Regelmatig wordt ze aangesproken als ‘meneer’. Ze heeft niet de wens om man te zijn, maar is het zat dat mensen van alles verwachten omdat ze officieel in het hokje ‘vrouw’ valt. Daarmee word je zo beperkt.

Verder lezen
1 april 2022

Zoönose: hoe dodelijke ziekten van dier naar mens overspringen

Infectieziekten interesseren mij sinds mijn studie wiskunde met biologie. De verspreiding van besmettelijke ziektes ligt immers op het snijvlak van die twee vakken. Toen de coronapandemie uitbrak, vond ik dat eng en spannend, maar ook interessant. Na een tijdje waren we het met z’n allen zat. Het duurde dan ook even voor ik zin had om een heel boek over dit onderwerp te lezen. Mijn interesse won het en ik begon aan de dikke pil Zoönose, een boek dat eerder onder de titel Van dier naar mens is uitgegeven.

De Amerikaanse David Quammen is geen epidemioloog, maar journalist voor onder andere National Geographic. Hij heeft zes jaar lang aan dit boek gewerkt en reisde daarvoor de hele wereld rond. Hij beschrijft uitgebreid hoe virologen op zoek gingen naar de oorsprong en verspreiding van diverse ziektes die zijn overgesprongen van dieren naar mensen. Bij elke wetenschapper begint hij met een korte beschrijving van diens uiterlijk. Misschien doet hij dat om je een beeld van die persoon te laten vormen, maar het komt niet altijd even aardig over. De schrijfstijl is erg gedetailleerd. Ik vind het eerste hoofdstuk zo langdradig dat ik in aarzel of ik verder wil met dit boek.

Verder lezen
9 maart 2022

Doe het toch maar – Babs Gons

Babs Gons is al jaren actief als spoken word-artiest, maar nu staat haar poëzie ook op papier. Het voorwoord van Doe het toch maar is meteen het eerste gedicht. Het gaat over taal, over wat woorden kunnen doen en hoe dynamisch ons taalgebruik is. Ik vind het meteen geweldig en ook de verzen die daarna komen zijn erg sterk.

precies goed

soms wil je gewoon je hoofd op de aarde leggen
je vuist naar de hemel heffen
de tranen laten komen en zeggen
het is zeker omdat ik zwart, wit, vrouw
dik, dun, te groot, te klein
te lief, onaardig
omdat ik lelijk, eerlijk
direct, poëtisch, welbespraakt
te zichtbaar, onzichtbaar
kwetsbaar
onbegrepen, geprezen
arm, trots en confronterend ben?
daarom zeker!

en dat de aarde je dan met haar zachte handen
heel voorzichtig omhoogduwt
je op de wang kust en fluistert
het is omdat je zo ontzetten mens bent
niet te veel, niet te weinig, gewoon genoeg mens
net zo mens als andere mensen
precies goed

Verder lezen
5 december 2021

Het lam – Jannie Regnerus

Joris is vijf jaar als hij kanker blijkt te hebben. In Het lam ligt het perspectief bij zijn moeder Clarissa, die de diagnose krijgt te horen en met haar zoontje naar het ziekenhuis gaat voor chemotherapie en een operatie. Jannie Regnerus focust op details om weer te geven hoe dit voelt.

Misschien is dat vooralsnog haar grootste verlies, denkt Clarissa, haar oog vindt geen schoonheid meer. Het ziet nergens een begin, alleen nog einde. Het haakt achter kapotte dingen en kijkt die nog doder dan ze al zijn, de iele boom tegenover hun huis die in een vorig najaar verkeerd is gesnoeid en nu geen blad meer geeft.

Net als De ent zit dit boek boordevol symboliek. Ik vind het soms erg treffend en andere keren te vergezocht. Zo heb ik het idee dat het schilderij Het lam Gods van de gebroeders van Eyck er met de haren wordt bijgesleept. Het lam is net als Joris een onschuldig wezen dat moet lijden.

Verder lezen