geschiedenis

31 juli 2022

Sonju – Wondra Chang

Dit boek is in het Engels geschreven en niet in het Nederlands vertaald.

In de jaren veertig groeit Sonju op in Seoul, Zuid-Korea. Ze is veel samen met haar beste vriendin Misu en beste vriend Kungu. Ze praten over hun toekomstdromen, die er anders uitzien dan die van hun ouders. Sonju heeft geen verkering met Kungu, maar is wel van plan om met hem te trouwen. Ze zullen een huwelijk hebben waarin ze gelijkwaardig zijn. Misu merkt op: dat zullen je ouders nooit goed vinden.

Het lukt Sonju inderdaad niet om haar moeder te overtuigen. Erger nog: ze mag niet gaan studeren en wordt uitgehuwelijkt aan een man uit een familie op het platteland. De traditionele ceremonie wordt uitgebreid beschreven. Sonju verhuist en ziet haar familie een paar jaar lang helemaal niet. Ze is woedend, maar went aan het leven met haar schoonfamilie. Het huwelijk wordt echter geen succes.

Verder lezen
21 juli 2022

Schuilplaats voor andere tijden – Georgi Gospodinov

Schuilplaats voor andere tijden draait om het geheugen, herinneringen en vergeten. Om mensen met dementie te helpen, wordt een kliniek opgericht waarin vervlogen tijden herleven. Er zijn diverse kamers gericht op verschillende jaren uit de twintigste eeuw, maar ook verschillende landen en klassen. Een rijke Zwitser heeft immers andere herinneringen dan een arme Bulgaar. De bedenker van dit concept is Gaustin, die zelf ook regelmatig in het verleden vertoeft. Vanuit 1939 schrijft hij brieven aan schrijver Georgi Gospodinov. Die maakt af en toe een meta-opmerking om aan te duiden dat hij Gaustin zelf heeft bedacht.

Bezig zijn met de kliniek en het tegelijkertijd schrijven van dit boek was als communicerende vaten. Soms verloor ik mijn idee van wat realiteit was en wat niet. Delen van het een liepen over in het ander.

De eerste helft van het boek vind ik briljant. Het concept van de klinieken wordt tot in de puntjes uitgewerkt: de meubels en de kranten, maar ook de geuren en de sigarettenrook die overal hing. Dat laat al zien dat het verleden niet altijd beter is dan het nu. Het boek staat vol met filosofische gedachten over tijd en het geheugen.

Verder lezen
22 juni 2022

15 eeuwen Nederlandse taal – Nicoline van der Sijs

De enige taal die niet verandert is een dode taal.

Nicoline van der Sijs laat aan het begin van dit boek al merken hoe ze naar het Nederlands kijkt: niet als taalpurist die anderen verbetert, maar met verwondering over hoe dynamisch taal is. Zelf kan ik me wel ergeren aan taalfouten, maar taalkundigen (zoals ook Marc van Oostendorp) helpen om er mild naar te kijken. Die foutjes ontstaan immers niet willekeurig; er zijn trends in te ontdekken. En als een afwijkende vorm maar vaak genoeg wordt gebruikt, zal die uiteindelijk worden overgenomen door anderen en opgenomen in de standaardtaal.

Onze Nederlandse taal is niet uit de lucht komen vallen. 15 eeuwen Nederlandse taal begint bij het Indo-Europees, waaruit door migratie van mensen het West-Germaans ontstond. Daarna komt het Oudnederlands in de Middeleeuwen. En zo wordt elk hoofdstuk een tijdvak besproken, met de bijbehorende taalverschijnselen. Dat begint steeds met de historische context van die periode, wat ik al zo knap beschreven vind. Het is toegankelijk voor een leek en tegelijk erg informatief. Na de geschiedenis worden achtereenvolgens de veranderingen behandeld in klank, spelling, verbuigingen en vervoegingen, samenstellingen en afleidingen, leenwoorden en zinsbouw. Dat ik dit zo kan opnoemen is te danken aan de heldere inleiding.

Verder lezen
12 juni 2022

De man van veel – Karin Amatmoekrim

In 1939 werd Anton de Kom opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Zijn vrouw had hulp ingeroepen, omdat hij zich steeds meer terugtrok en agressief kon zijn. Anton was bekend vanwege zijn inzet voor mensenrechten in Suriname, waarbij hij flink werd tegengewerkt door de autoriteiten.

Karin Amatmoekrim heeft zich ingeleefd in deze bijzondere historische figuur en er een prachtige roman van gemaakt. Het begint met mannen die aanbellen en Anton gedwongen opnemen. Zijn kinderen kijken toe. Anton krijgt slaaptherapie, waarbij hij dagenlang in slaap wordt gehouden en alleen even wakker wordt gemaakt om te eten. Maar rustig is het niet, want in zijn dromen komen allerlei beelden langs uit de verhalen die talloze mensen in Suriname hem hebben verteld. Het officieel afschaffen van de slavernij lijkt op plantages maar weinig te hebben veranderd.

Verder lezen
7 juni 2022

De Rusluie – Nicole Harmsen

Twee eeuwen lang reisden mensen van Vriezenveen (in Twente) naar Sint-Petersburg om handel te drijven. Het boerenbestaan was hard en kende tegenslagen zoals mislukte oogsten. Om toch genoeg brood op de plank te krijgen, trok men naar Rusland om daar zaden en stoffen te verkopen. Deze handelaren werden De Rusluie genoemd. Familieleden moesten elkaar langere tijd missen en in de loop van de generaties ging men zich meer Russisch en minder Nederlands voelen.

Aan het begin van de achttiende eeuw reizen de Rusluie heen en weer. Elke zomer werken ze op het land en de wintermaanden brengen ze in Petersburg door. Vaak zijn het de mannen die erheen reizen en blijven de vrouwen met kinderen achter. Later blijven de mannen nog langer in Petersburg, als ze er hun eigen winkel hebben geopend. Sommigen trouwen met een Russische vrouw en krijgen een zoon die ook in de zaak kan komen; andere keren worden jongemannen uit Vriezenveen naar Petersburg gestuurd. Het aanbod wordt chiquer en de klanten rijker, maar verschillende keren hangt het voortbestaan van het bedrijf aan een zijden draadje. Huwelijken, niet altijd uit liefde, zorgen ervoor dat de winkel toch in de familie blijft.

Verder lezen
28 mei 2022

11.22.63 – Stephen King

Stel dat je de geschiedenis zou kunnen veranderen, zou je dat dan doen? Jake Epping krijgt de kans om terug te gaan in de tijd. Hij is docent in Maine en gaat regelmatig een hamburger eten in de zaak van Al, die hem op een dag opbelt en vraagt om langs te komen. Al ziet er ineens heel anders uit dan de dag ervoor: hij is grijs geworden en flink afgevallen. Hij vertelt Jake hoe dit kan: achterin zijn restaurant, dat binnenkort zal worden afgebroken, is een gang waardoor je in de tijd kunt reizen. Als je doorloopt, kom je op dezelfde plek, maar dan om 11.58 op de ochtend van 9 september 1958.

Al is er zelf al vaak doorheen gegaan om goedkoop vlees te kopen. Als je via dezelfde weg teruggaat naar het heden, is het altijd twee minuten later, ook al ben je jaren in het verleden geweest. Dat is wat Al had gedaan en daardoor was hij grijs geworden en afgevallen. Na een paar jaar in het verleden kreeg hij kanker en is hij teruggegaan. Nu vraagt hij of Jake wil doen wat hij van plan was: voorkomen dat president Kennedy wordt vermoord in 1963, vandaar de titel 11.22.63.

Verder lezen
19 mei 2022

Leesreis om de wereld: Mali

Rond 1800 was Ségou in Mali al een grote stad. Daar woonde de Bambara-familie Traoré. De aarde wallen, het eerste van twee dikke boeken, gaat over drie generaties van deze uitgebreide familie.

In die tijd is slavernij nog aan de orde van de dag. Europeanen verschepen talloze Afrikaanse mensen, maar de Afrikanen zelf hebben ook slaven om hun land te bewerken. De buitenlanders nemen nieuwe godsdiensten mee. Er is een Traoré die met een christenvrouw trouwt. De islam krijgt steeds meer de overhand. De eerste Traoré die moslim wordt stuit op veel weerstand, maar hij zet door en gaat de Koran bestuderen in een andere stad. Daarvoor moet hij wel eerst Arabisch leren lezen. Ook andere zonen maken reizen.

Verder lezen
4 mei 2022

De filosoof, de hond en de bruiloft – Barbara Stok

De strips van Barbara Stok vind ik altijd geweldig om te lezen en bekijken, of ze nu over haar eigen leven gaan of over dat van een ander. Na haar prachtige boek over Vincent van Gogh is ze nu nog verder de geschiedenis in gedoken. De filosoof, de hond en de bruiloft gaat over Hipparchia. Zij was één van de weinige vrouwelijke filosofen uit de Griekse oudheid. Ik raad je aan om niks over haar op te zoeken voordat je dit boek leest, zodat je waarschijnlijk nog niet weet hoe het verhaal zal verlopen.

Verder lezen
25 februari 2022

Peters keizerin – Kristina Sabaliauskaitė

Op haar sterfbed blikt Catharina I van Rusland in 1727 terug op haar leven. Ze was de echtgenote van tsaar Peter de Grote, maar kwam oorspronkelijk uit Litouwen, waar Peters keizerin nu een enorme bestseller is. Het verhaal springt heen en weer in de tijd, soms haast ongemerkt, maar het is goed te volgen. In het begin moet ik wel wennen aan de vele namen plus variaties, wat past bij een Russisch verhaal. Gelukkig ontdek ik al vrij snel dat achterin een namenlijst staat en de verklaring van een aantal woorden.

Catharina wordt geboren als Marta, in een familie van Litouwse adel, maar straatarm. Ze is vijf jaar oud als haar beide ouders aan de pest overlijden. De vijf kinderen worden door een tante geadopteerd en later wordt Marta dienstmeisje bij een pastoor. Dan breekt er oorlog uit. Marta heeft het geluk niet te worden platgeneukt door Russische soldaten, maar ze wordt meegenomen met de oorlogsbuit. Aleksander Mensjikov heeft zijn oog op haar laten vallen. Hij is de beste vriend van tsaar Peter.

Verder lezen
20 januari 2022

De wereld van gisteren – Stefan Zweig

Stefan Zweig (1881-1942) was een beroemde schrijver uit Oostenrijk. In De wereld van gisteren vertelt hij over de geschiedenis van Midden-Europa tijdens zijn leven. Ik zou het geen autobiografie noemen, want persoonlijk wordt het niet. Zo wordt zijn eerste vrouw alleen in een bijzin genoemd en zijn tweede huwelijk krijg een enkele alinea. Zweig beschrijft de tijdgeest, die totaal veranderde door twee wereldoorlogen. De tweede overleefde hij niet, hoewel hij inmiddels in Zuid-Amerika was. Hij pleegde samen met zijn vrouw zelfmoord, vlak nadat hij dit boek had geschreven.

Het begint in Wenen, waar Stefan Zweig wordt geboren uit een joodse familie, die niet praktiserend gelovig lijkt te zijn. Het is een haast sprookjesachtige tijd, waarin cultuur het hoogste goed is. Schrijvers hebben veel invloed op wat mensen denken en de meest bewonderde mensen zijn toneelspelers, waarvan jongeren handtekeningen verzamelen. Zweig noemt talloze namen, waarvan slechts enkele mij bekend voorkomen. Er zijn anekdotes bij die ik totaal niet boeiend vind, maar ook treffende beschrijvingen die me doen denken aan de Russische tijdgenoot Konstantin Paustovski.

Verder lezen