Berichten uit de Sahara – Sanmao

Sanmao was een Chinese die in de jaren zeventig in de Sahara ging wonen. Haar verhalen over wat ze daar meemaakte werden al gauw populair in China. Pas een paar jaar geleden werden ze vertaald in Westerse talen, waaronder het Nederlands in 2019. In het voorwoord geeft vertaler Annelous Stiggelbout wat achtergrondinformatie, zodat je als lezer de context begrijpt. Daarna volgt een brief van Sanmao aan haar lezers, waaruit blijkt hoe beroemd ze was.

Sanmao is een nieuwsgierig en reislustig mens. Samen met haar Spaanse geliefde José gaat ze in een stadje in de Sahara wonen, dat in die tijd onder het bestuur van Spanje staat. José werkt in een fosfaatmijn, 100 kilometer verderop. Hij doet zijn best om elke dag bij Sanmao te komen eten. Het leven in de woestijn kent geen luxe. Overdag is het verzengend heet en ’s nachts ijskoud. José en Sanmao hebben een klein huisje, dat ze toch met smaak weten in te richten. Ze maken al gauw contact met de buren, die van alles komen lenen, wat ze zelden terugbrengen.

Verder lezen

Jaag je ploeg over de botten van de doden – Olga Tokarczuk

In een Pools gehucht woont een oudere vrouw. Ze is één van de drie inwoners die er de winter doorbrengen en ze houdt dan de huizen in de gaten van degenen die er alleen in de zomer wonen. Verder is deze mevrouw Duszejko lerares Engels. Ze houdt meer van kinderen en dieren dan van grote mensen. Eerst woonde ze nog samen met twee honden, maar die zijn verdwenen. Ze is ervan overtuigd dat de jagers ze hebben vermoord. Ze vindt het al vreselijk dat er op allerlei wilde dieren wordt geschoten, maar dat haar eigen meisjes er nu de dupe van zijn geworden is onverteerbaar.

Elke daad gaat uiteindelijk in de vorm van kleine fotontrillingen de Kosmos in, als een film, en zal tot het einde der tijden door de planeten worden bekeken.

Olga Tokarczuk laat de wereld zien door de ogen van Janina Duszejko. Wat als eerste opvalt is dat bepaalde woorden met een hoofdletter beginnen: Reeën, Nacht, Eksters, maar ook Woede, Politie en Straf. Ik denk dat het een manier is om die woorden nadruk te geven. Mevrouw Duszejko geeft mensen vaak een bijnaam, omdat ze hun echte namen maar willekeurig vindt en moeilijk te onthouden. In het begin vind ik Eunjer een rare naam voor een Poolse buurman, maar dat blijkt een Nederlands woord dat zoiets betekent als ‘een magisch wezen met boze bedoelingen’. Ik ben wel benieuwd wat de beweegredenen van vertalers Charlotte Pothuizen en Dirk Zijlstra is geweest om deze term te gebruiken. Zij hebben verder voortreffelijk werk geleverd.

Verder lezen

Kintu – Jennifer Nansubuga Makumbi

Bij een boek uit een ver land kan je je afvragen welk publiek de schrijver voor ogen heeft gehad, vooral als die geëmigreerd is naar een ander werelddeel. Is het boek dan geschreven voor de inwoners van dat geboorteland, die de nodige voorkennis hebben, of worden bepaalde zaken uitgelegd met het oog op buitenlandse lezers? Ik had me nooit zo gerealiseerd dat het laatste vaak het geval is, totdat Jennifer Nansubuga Makumbi bij Het Grote Gebeuren werd geïnterviewd. Ze vertelde dat haar eerste boek Kintu door Britse uitgevers was geweigerd omdat het ‘te Afrikaans’ was. Mijn eerste gedachte was: maar dat is toch juist interessant, daarom maak ik die leesreis door de wereld! Aan de andere kant creëert het misschien meer afstand en is het moeilijker om het verhaal te volgen als Europese lezer. Zo heeft Jennifer Makumbi heel wat woorden in het Luganda laten staan. Meestal wordt de betekenis uit de context wel duidelijk en ik vind het altijd wel mooi om zo een beeld te krijgen van een vreemde taal.

Verder lezen

Schaduwliefde – Ruta Sepetys

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden de Duitsers concentratiekampen, maar ook de Russen deporteerden vele miljoenen mensen om in erbarmelijke omstandigheden voor ze te werken. In Litouwen is Lina is vijftien jaar als ze in haar nachthemd wordt meegenomen, samen met haar moeder en haar broertje Jonas van tien. Het is avond en hun vader is die dag niet thuisgekomen van zijn werk aan de universiteit. Ze worden naar het station gebracht en brengen dagenlang door in een vieze treinwagon. Ze krijgen amper te eten en de eerste doden vallen.

Verder lezen

Leesreis om de wereld: Vietnam

De bergen zingen is het eerste boek dat Nguyễn Phan Quế Mai in het Engels schreef, na een stapeltje romans in het Vietnamees. Het voordeel hiervan is dat ze bij het schrijven rekening heeft gehouden met lezers die de Vietnamese geschiedenis en cultuur niet kennen.

Op de een of andere manier wist ik dat er nooit meer oorlog zou komen als mensen bereid waren zich in elkaar te verdiepen en het licht van een andere cultuur te zien.

Hier is hoofdpersoon Huong aan het woord, die is geboren in 1960. Ze vertelt over haar leven vanaf 1972. Het eindigt met een terugblik in 2017. In de jaren zeventig is het oorlog in Vietnam. Huong woont bij haar oma, want haar ouders zijn allebei ver weg aan de frontlinie: haar vader als soldaat en haar moeder als arts. Maar ook in haar woonplaats Hanoi vallen regelmatig bommen en dan moet ze zo snel mogelijk een schuilput zien te vinden.

Haar oma heeft al een zeer bewogen leven achter de rug. Afgewisseld met Huongs belevenissen zijn er hoofdstukken met haar levensverhaal. Daarin gebeuren de gruwelijkste dingen. Familieleden zijn vermoord omdat ze land bezaten en een paar boeren in dienst hadden. Zij zelf is met vijf kinderen op het nippertje aan de dood ontsnapt door te vluchten.

Verder lezen

Het einde van de rode mens – Svetlana Aleksijevitsj

Hier in Nederland zijn we gewend aan het kapitalisme. We zijn ermee opgegroeid. Dat is anders in Rusland en andere landen die vroeger bij de Sovjet-Unie hoorden, zoals Wit-Rusland en Azerbeidzjan. Svetlana Aleksijevitsj interviewde talloze mensen uit verschillende staten over hun ervaringen voor en vlak na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991. Ze halen herinneringen op aan hun leven onder het communisme en vragen zich af wat er terecht is gekomen van de beloftes van Gorbatsjov met zijn glasnost en perestrojka.

Verder lezen

Kindertijd – Tove Ditlevsen

Das Mag heeft dit jaar het driedelige autobiografische werk van de Deense Tove Ditlevsen uitgegeven in het Nederlands. Toen ze in 1976 overleed, was ze een bekend schrijver in Denemarken. In Kindertijd kijkt ze terug op de tijd dat ze haar eerste gedichten schreef in een poesie-album, dat ze altijd bij zich had en zorgvuldig verstopte nadat haar broer haar een keer had uitgelachen om wat ze schreef.

Tove groeide op in een arbeiderswijk in Kopenhagen, in een appartementengebouw met een binnenplaats. Ik zie meteen het huisje voor me waar wij op vakantie in Kopenhagen logeerden. Net als in dit boek had het één slaapkamer en keek het uit op de gezamenlijke binnenplaats, waar kinderwagens onder een afdakje stonden. De gezinsleden zitten dus behoorlijk op elkaars lip en toch weten ze amper wat er in de ander omgaat. De kinderen worden vaak naar buiten gestuurd, ook al vriest het flink. Op de binnenplaats komt Tove andere kinderen tegen. De ondeugende Ruth kiest haar uit als vriendin, maar laat haar later weer keihard vallen. Verder is Tove heel erg op zichzelf en op school maakt ze met niemand contact.

Verder lezen

Tien liefdes – Zhang Yueran

Zhang Yueran is een Chinese schrijver van mijn leeftijd. Maar het eerste verhaal in dit boek gaat over een Nederlander, namelijk Vincent van Gogh. De hoofdpersoon is een zonnebloem die door hem geschilderd wordt. Ze wordt verliefd op de man en wil mens worden, net als de kleine zeemeermin uit het bekende sprookje. Ik vind het een prachtig begin.

Het verhaal van de zonnebloem is door vertaler Annelous Stiggelbout toegevoegd aan de oorspronkelijke bundel Tien liefdes en het past er perfect bij. Terugkomend thema is een jonge vrouw die in contact komt met een oudere man, en dat steeds in een min of meer surrealistische sfeer. Soms is het echt luguber en soms is het meer sprookjesachtig, zoals bij het verhaal over Pinokkio die als volwassene zijn huis niet meer uit kan door zijn extreem lange neus.

Verder lezen

Leesreis om de wereld: Zuid-Afrika

Ooit las ik al eens een boek uit Zuid-Afrika: De bidsprinkhaan van André Brink. Deze bekende schrijver noemt Het vogelalfabet een hoogtepunt in de Afrikaanse literatuur. Het lezen van verhalen uit een ver land en andere cultuur is altijd even wennen, omdat er wordt gerefereerd aan plaatsen en gewoontes die ik niet ken. Maar dat maakt het juist ook interessant.

Verder lezen

Leesreis om de wereld: Bulgarije

Met haar boek Asja en de astrologe werd Ina Vălčanova één van de winnaars van de EU-Literatuurprijs in 2017. Waarschijnlijk heeft uitgeverij De Geus er daarom voor gekozen om dit boek te laten vertalen uit het Bulgaars. 

Het perspectief wisselt steeds tussen twee vrouwen die collega’s van elkaar zijn. De ene, die later Asja blijkt te zijn, vertrekt naar het Kroatische eiland Krk, waar haar ex-man met zijn nieuwe vriendin een huisje heeft. Ze zullen er twee weken met z’n drieën verblijven en daarna blijft ze nog een paar weken alleen, om haar leven te overdenken. Asja is erg impulsief en daardoor belandt ze in vreemde situaties. Verder lezen