Af en toe heb ik zin in een boek dat anders is dan wat ik doorgaans lees. Daarbij ga ik het liefst af op tips van anderen, zodat ik het beste van een onbekend genre kan kiezen. Daarom volgde ik het advies van twitteraar @venite op en begon aan The broken earth (De gebroken aarde), een spannende fantasyserie. N.K. Jemisin won voor elk van de drie delen een Hugo Award, een ongekende prestatie.

In het eerste boek, The fifth season, maak ik kennis met een wereld waarin aardbevingen aan de orde van de dag zijn. Dit veroorzaakt tsunami’s en vuurspuwende vulkanen. De mensheid is hierop voorbereid door grote voorraden voedsel aan te leggen en altijd een ‘runny sack’ klaar te hebben liggen. Bovendien zijn er mensen met een speciale gave: orogeny. Zij kunnen de stenen aardlagen beïnvloeden en zo aardschokken tegengaan.

Het verhaal wordt verteld vanuit drie perspectieven, die later op een verrassende manier bij elkaar komen. De eerste is beschreven in de tweede persoon, dus de jij-vorm. Jij, Essun, moet na de moord op je zoon door je man vluchten uit je woonplaats. De reden van de moord is dat de zoon een orogene blijkt te zijn. Zijn vader is dat niet, maar jij wel, terwijl je dat al die jaren geheim hebt gehouden. De mensen zijn namelijk bang voor orogenes vanwege hun speciale waarneming en kracht.

Het tweede perspectief is dat van Damaya. Als haar ouders ontdekken dat ze een orogene is, wordt ze opgesloten in de schuur en na een tijdje opgehaald door een Guardian, die haar meeneemt naar het Fulcrum om daar te leren haar gave te beheersen en ten goede te gebruiken. Hoe dat in zijn werk gaat, komt aan de orde in het derde perspectief, waarin Syenite op reis gaat om met haar orogeny een haven toegankelijk te maken die door koraal is dichtgegroeid.

De fantasie van N.K. Jemisin is eindeloos en de ‘world building’ is ontzettend knap gedaan. In elk hoofdstuk wordt weer iets nieuws ontdekt en spanning opgebouwd. Elk detail klopt. Er zijn verschillende volken en eeuwenoude legendes. Zelfs het vloeken gaat anders, dat gebeurt namelijk met het woord roest: ‘oh, of rusting course’. Je kunt immers beter met steen bouwen dan met metaal. Zou dit in het Nederlands met ‘verroest’ zijn vertaald?

Discriminatie is een belangrijk motief: vanwege ras, uiterlijk, gave of geaardheid. Soms is het duidelijk dat er wordt neergekeken op bepaalde mensen, maar er zijn ook plekken waar orogeny juist wordt gewaardeerd en niemand opkijkt van homoseksualiteit of een driehoeksverhouding. Ik word subtiel bewust gemaakt van mijn eigen vooroordelen, bijvoorbeeld als er naar een architect wordt verwezen met een vrouwelijk verwijswoord of als iemand een donkere huidskleur blijkt te hebben.

Achterin het boek staat een woordenlijst en een beschrijving van alle ‘Seasons’. Een grote aardbeving kan namelijk een vijfde seizoen veroorzaken, waarin de zon jarenlang niet te zien is door de asregens. Het zorgt voor extreme klimaatverandering die altijd veel doden veroorzaakt. In het tweede deel, The obelisk gate, blijkt dat dit misschien wel verholpen kan worden door een ultieme toepassing van orogeny. Zoals vaker lees ik het middenstuk wat trager. De hoofdpersonen reizen minder en blijven langere tijd op dezelfde plek.

In het derde deel The stone sky wordt weer één van de drie verhaallijnen vervangen door een ander perspectief. Dat is echter moeilijk te volgen, vooral in het begin. Ik kan het maar niet plaatsen, al lukt het na een tijdje wel om me er iets bij voor te stellen. Qua schrijfstijl valt Nora Jemisin in herhaling: het gebeurt wel heel vaak dat iemand zijn boosheid of irritatie probeert te verbergen, maar dit toch zichtbaar is doordat de kaakspieren gespannen zijn. Toch blijft ze verrassen. Het zit allemaal vernuftig in elkaar en het einde is spectaculair.

Samengevat: het eerste deel is briljant, het tweede en derde kostten me wat meer moeite om door te komen, maar het is een fantastisch verhaal.