In 1939 werd Anton de Kom opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Zijn vrouw had hulp ingeroepen, omdat hij zich steeds meer terugtrok en agressief kon zijn. Anton was bekend vanwege zijn inzet voor mensenrechten in Suriname, waarbij hij flink werd tegengewerkt door de autoriteiten.

Karin Amatmoekrim heeft zich ingeleefd in deze bijzondere historische figuur en er een prachtige roman van gemaakt. Het begint met mannen die aanbellen en Anton gedwongen opnemen. Zijn kinderen kijken toe. Anton krijgt slaaptherapie, waarbij hij dagenlang in slaap wordt gehouden en alleen even wakker wordt gemaakt om te eten. Maar rustig is het niet, want in zijn dromen komen allerlei beelden langs uit de verhalen die talloze mensen in Suriname hem hebben verteld. Het officieel afschaffen van de slavernij lijkt op plantages maar weinig te hebben veranderd.

Na een tijdje blijft hij langere periodes wakker. Langzaam ontdekt hij de wereld van het psychiatrische ziekenhuis. Hij is erg op zichzelf, maar sluit vriendschap met David. Dat begint met samen zwijgend koffie drinken. Pas veel later raken ze in gesprek en vertellen ze elkaar over hun verleden. Anton begint weer te schrijven. Urenlang zit hij op de waszolder met zijn schrift en potlood op schoot. De wasvrouwen laten hem rustig zitten en gaan hun gang. Deze gedeeltes zijn waarschijnlijk verzonnen, maar zo goed en mooi beschreven.

Antons levensverhaal wordt dus niet chronologisch verteld. Soms denkt hij terug aan liedjes uit zijn kindertijd in Suriname, andere keren denkt hij aan de tijd dat hij zijn vrouw leerde kennen. Pas in de tweede helft van het boek gaat het over de periode waarin hij zo bekend is geworden. Anton was in 1932 met zijn vrouw en vier kinderen naar zijn geboorteland Suriname gereisd. Daar raakte hij begaan met het onrecht dat plantagewerkers werd aangedaan. Ze konden vaak niet lezen en waren overgeleverd aan de grillen van hun werkgevers. Anton opende een adviesbureau. Hij luisterde en schreef de verhalen op. De mensen voor wie hij opkwam aanbaden hem, noemden hem ‘papa De Kom’. Later schreef hij het boek Wij slaven van Suriname, waarin hij vertelde wat de officiële geschiedenisboeken hadden genegeerd.

Anton de Kom hoopte dat het openbaren van de waarheid zou leiden tot verandering, dat de Surinaamse gouverneur en andere machthebbers zouden begrijpen dat dit niet kon. Maar mensen kwamen in opstand, gingen de straat op en werden neergeslagen door de politie. Anton zelf belandde in de gevangenis, ook al had hij niks strafbaars gedaan. Na een paar maanden besloot zijn vrouw met de kinderen terug te gaan naar Nederland en Anton werd meegestuurd, om nooit meer terug te mogen naar zijn geboortegrond. In Nederland werd hij continu gevolgd door de geheime dienst en kon hij geen werk vinden. Het gezin leefde in armoede.

In het korte nawoord staat dat Anton de Kom tijdens de Tweede Wereldoorlog actief was in het verzet en uiteindelijk stierf in een concentratiekamp. De man van veel is een indrukwekkende ode aan deze man die zich helemaal gaf voor zijn idealen. Hij heeft voor veel mensen betekenis gehad, door te luisteren en ze serieus te nemen.

Lees ook wat Jannie, Sue en Marcia over dit boek schreven.