Rond 1880 maakte de sjah van Perzië een rondreis door Europa: via Rusland naar Duitsland, België, Nederland en Engeland naar Parijs en daarna weer naar huis. Hij hield onderweg een dagboek bij, wat één van de inspiratiebronnen was voor Salam Europa!

De sjah moet zich gedragen als een koning en hij praat in koninklijk meervoud over zichzelf. Hij heeft talloze bedienden en eindeloos veel bagage bij zich. Dat wordt onderweg steeds erger, want overal worden souvenirs gekocht. Als iemand in het gezelschap iets doet wat de sjah niet zint, wordt er gezorgd dat diegene ziek wordt of zelfs komt te overlijden.

De sjah is geen sympathiek personage. Ook in eigen land treedt hij zonder pardon op. Toch is het niet vervelend om met hem mee te reizen. Hij is nieuwsgierig en vindt het heerlijk om af en toe zelf door een stad te wandelen en mensen te ontmoeten, naast alle georganiseerde afspraken. Hij bezoekt fabrieken om de nieuwste uitvindingen te zien en gaat naar concerten. Het is geweldig om te lezen wie hij allemaal tegenkomt: de tsaar van Rusland, minister-president Otto von Bismarck, de koning van België en koningin Victoria van Engeland, die een uitgebreid betoog houdt over het belang van wc’s voor iedereen. Sommige hoge piefen vertrouwen de sjah hun diepste geheimen toe.

Degene die de sjah het beste kent, is zijn vrouw Banoe. De sjah heeft heel veel vrouwen. Zes mogen er mee op reis, maar die worden halverwege teruggestuurd. Banoe kruipt aan het begin van de reis in een dekenkist om zichzelf mee te smokkelen. Zij is Armeens en daarom was ze niet zo’n geschikte partner voor de sjah, maar hij is gek op haar. Dat verandert als de buitenlandse prinsessen dol op Banoe blijken te zijn. Zo krijgt ze het voor elkaar om als enige officiële vrouw mee te gaan naar een balletvoorstelling in Rusland. Later krijgt de sjah door dat Banoe wil ontsnappen en hij laat haar steeds in de gaten houden. De verhaallijn van deze vrouw vind ik het spannendste om te lezen: zal het haar lukken om weg te lopen en waar gaat ze dan naartoe?

De verteller van dit alles leeft in onze tijd: Sjeed Damal is hoogleraar Oosterse studies en komt op mij over als een alter-ego van schrijver Kader Abdolah. Steeds zijn er een paar hoofdstukken over de sjah, waarna Sjeed aan het woord komt. Soms legt hij uit welke bronnen hij heeft gebruikt en wat erbij gefantaseerd is, maar omdat hij ook niet echt is, is de boodschap vooral dat je niet alles zomaar moet geloven. Daarnaast vertelt hij over mensen die nu uit het Midden-Oosten komen, met name vluchtelingen uit Syrië, en hoe Europeanen daarop reageren. Ook in de hoofdstukken over de sjah komt Sjeed soms tevoorschijn: hij benoemt in tussenzinnen waartoe ontwikkelingen van toen later hebben geleid, zoals de wereldoorlogen waarvoor verschillende landen al kogels en kanonnen produceerden. Zo wordt de geschiedenis van Europa verteld door de ogen van een Perzische sjah en een moderne Iraanse Nederlander.

Lees ook wat Bettina over dit boek schreef.