Een jaar of tien geleden las ik Een geschiedenis van God van Karen Armstrong. Daarin beschrijft ze het ontstaan en de ontwikkelingen van de drie monotheïstische godsdiensten. Ik was onder de indruk van wat zij vertelde; hoe weinig wist ik hierover! Het gaf me een nieuwe kijk op geloof en daarom wilde ik De kwestie God ook graag lezen. De twee dikke boeken stonden jarenlang naast elkaar in mijn kast, de ene gelezen en de ander ongelezen. Laatst pakte ik het groene boek er spontaan uit, sloeg de eerste bladzijde op en was meteen weer geboeid. De opbouw is weer chronologisch, maar deze keer focust Karen Armstrong op het godsbeeld van mensen door de eeuwen heen.

In de inleiding betoogt ze al dat religie gaat om spirituele oefeningen en niet om het geloven van bepaalde dogma’s, zoals veel mensen tegenwoordig denken. Vervolgens gebruikt ze de geschiedenis om dit te onderbouwen. Religie draaide eeuwenlang om rituelen. Christenen werden eerst gedoopt en daarna pas ingewijd in de leer. Er werd wel gesteggeld over theologische vragen, maar dat was niet het belangrijkste. Men vroeg zich ook af of je wel iets over God kunt zeggen of dat je beter over Hem kunt zwijgen, omdat Hij zo ondoorgrondelijk is.

De wetenschappelijke revolutie veranderde ook het geloof. De kerk hoopte dat wetenschappers zouden bewijzen dat God bestond. Ze klampte zich daar zo aan vast, dat het een enorme teleurstelling werd toen bleek dat de wetenschap ook prima zonder God kon. Inmiddels waren mensen het geloof en de bijbel op een wetenschappelijke manier gaan benaderen, terwijl spirituele teksten er juist voor bedoeld zijn om steeds opnieuw te lezen en anders te interpreteren. Het is nog niet zo lang geleden dat christenen de bijbel letterlijk gingen nemen (denk aan de wereld die in zes dagen geschapen is) en dit heeft ervoor gezorgd dat velen de kerk verlieten, omdat ze allerlei tegenstrijdigheden vonden. Dat is jammer, want het hoeft elkaar niet te bijten: wetenschap gaat over hoe de wereld in elkaar zit en religie gaat over wat belangrijk is in je leven en over normen en waarden.

Karen Armstrong kan geweldig goed vertellen en sleept me helemaal mee in de intriges van theologen van alle tijden. Daarbij richt ze zich op het christendom en maakt ze moeiteloos uitstapjes naar andere religies. In het begin gaat het bijvoorbeeld uitgebreid over de oude Grieken en tegen het einde over moslimfundamentalisten. Soms zakt mijn belangstelling wat in, maar dat duurt nooit lang. Vertalers Willem van Paassen, Maarten van der Werf en Albert Witteveen hebben prima werk geleverd. Het is pittige kost en toch toegankelijk, dus een echte aanrader voor wie geïnteresseerd is in dit thema.