Infectieziekten interesseren mij sinds mijn studie wiskunde met biologie. De verspreiding van besmettelijke ziektes ligt immers op het snijvlak van die twee vakken. Toen de coronapandemie uitbrak, vond ik dat eng en spannend, maar ook interessant. Na een tijdje waren we het met z’n allen zat. Het duurde dan ook even voor ik zin had om een heel boek over dit onderwerp te lezen. Mijn interesse won het en ik begon aan de dikke pil Zoönose, een boek dat eerder onder de titel Van dier naar mens is uitgegeven.

De Amerikaanse David Quammen is geen epidemioloog, maar journalist voor onder andere National Geographic. Hij heeft zes jaar lang aan dit boek gewerkt en reisde daarvoor de hele wereld rond. Hij beschrijft uitgebreid hoe virologen op zoek gingen naar de oorsprong en verspreiding van diverse ziektes die zijn overgesprongen van dieren naar mensen. Bij elke wetenschapper begint hij met een korte beschrijving van diens uiterlijk. Misschien doet hij dat om je een beeld van die persoon te laten vormen, maar het komt niet altijd even aardig over. De schrijfstijl is erg gedetailleerd. Ik vind het eerste hoofdstuk zo langdradig dat ik in aarzel of ik verder wil met dit boek.

Maar dan komt het malaria-hoofdstuk, waarin aandacht is voor de wiskundige kant van epidemiologie. Daar ligt mijn interesse en ik ga gemakkelijker door de tekst heen. David Quammen legt de ingewikkelde materie helder uit. Maar de meeste woorden besteedt hij aan wat hij allemaal meemaakt op de plekken waar virussen oversprongen van dieren naar mensen: in de jungle van centraal-Afrika, op een dierenmarkt in China en op geitenboerderijen in Noord-Brabant.

Het boek bestaat uit acht hoofdstukken waarin steeds een andere ziekteverwekker centraal staat. Die worden niet genoemd in de titels en daarom som ik ze hier op:

1. hendravirus
2. ebola
3. malaria
4. SARS
5. papegaaienziekte, Q-koorts en de ziekte van Lyme (alle veroorzaakt door atypische bacteriën)
6. herpes B
7. nipahvirus en ook Marburgvirus
8. HIV

Influenza komt in het afsluitende hoofdstuk 9 kort aan bod, want ook dat is een zoönose. Het is opvallend dat hij deze belangrijkste kandidaat voor een volgende pandemie maar zo kort bespreekt. De enige reden die ik daarvoor kan bedenken is dat het geen aanleiding geeft om een verre reis te maken, want griep komt van wilde vogels die overal op de wereld rondvliegen.

Ik heb voor de Nederlandse vertaling door Peter Diderich gekozen, omdat die te leen is als e-book bij de online bibliotheek. Het is duidelijk te merken dat het uit het Engels vertaald is, met lange zinnen die niet altijd lekker lopen en regelmatig een anglicisme. Het voordeel is dat ik Nederlands sneller kan lezen dan Engels. Ik heb de mogelijkheid om vluchtiger te lezen regelmatig aangegrepen bij stukken met te veel details.

Voor dit boek heb je wat doorzettingsvermogen nodig, al is dat een schijntje vergeleken met alle beschreven wetenschappers. Die moeten immers jarenlang zoeken voor ze genoeg gegevens voor een wetenschappelijk artikel hebben. Ik heb er geen spijt van dat ik de moeite heb genomen om dit boek te lezen, want het geeft een boeiend beeld van de speurtocht naar de oorsprong van infectieziekten.

Lees ook wat Erik over dit boek schreef.