Sinds een paar jaar ben ik lid van De Correspondent. Daarop verschijnen artikelen over hoe deze wereld in elkaar steekt, waarbij verder wordt gekeken dan de waan van de dag. Het zorgt ervoor dat ik anders om me heen kijk. Een mooi voorbeeld daarvan vormen de artikelen van Thalia Verkade over het verkeer en de inrichting van onze straten, die hebben geleid tot het boeiende boek Het recht van de snelste. In oktober kwam er een nieuw artikel van Thalia, waarin ze uitlegt dat haar manier van denken is geïnspireerd door (onder andere) een boek van Donella Meadows. Ik bestelde het spontaan bij de boekhandel.

Het woord systeemtheorie deed wel een belletje bij me rinkelen. Als student wiskunde volgde ik een vak ‘mathematische systeemtheorie’, maar ik kan me er niks meer van herinneren behalve dat het over feedback ging. Vijftien jaar later ligt er weer een studieboek op mijn leesstapel en ik vraag me regelmatig af waarom ik zo’n saai boek heb gekocht, maar steeds als ik erin lees, vind ik het razend interessant. Dat komt doordat Donella Meadows talloze voorbeelden gebruikt om haar uitleg te ondersteunen. Ze legt uit waardoor mensen zo de fout in kunnen gaan bij het nemen van maatregelen om gedrag te beïnvloeden, terwijl ze het heus goed bedoelen.

De basisbegrippen van de systeemtheorie worden in heldere taal beschreven. Er komen geen formules aan te pas, alleen eenvoudige schematische tekeningen. Je hoeft geen wiskundige te zijn om in modellen te denken; iedereen doet het. Je denkt na over de wereld in oorzaken en gevolgen en factoren die daar invloed op hebben. Maar de werkelijkheid is altijd ingewikkelder dan je denkt. Systeemtheorie geeft je handvaten om op een analytische manier te kijken naar allerlei problemen, van de thermostaat in je huis tot overbevolking en pandemieën. Om een goed model te maken, moet je bepalen welke aspecten relevant zijn voor je probleem en welke niet.

Daarna gaat het over diverse manieren om een systeem te beïnvloeden, zoals het veranderen van de regels of het opnieuw stellen van een doel. Een interessant begrip hierbij is veerkracht (resilience), wat aangeeft hoe goed een systeem om kan gaan met verstoringen en hoe goed het zichzelf kan repareren en ontwikkelen. De veerkracht van een systeem is groter naarmate er meer diversiteit is, terwijl mensen vaak juist streven naar minder diversiteit en meer controle (denk aan biodiversiteit en onderdrukken van subculturen).

Thinking in systems is een mustread voor alle politici en iedereen die op Twitter een mening verkondigt over maatschappelijke problemen. Het voorziet in een manier om analytisch naar de wereld te kijken, in een poging om je oogkleppen af te werpen en een wijde blik te hebben op de wereld om je heen.