Als journalist van De Correspondent kwam Thalia Verkade op het spoor van verkeer en inrichting van straten. Ze schreef bijvoorbeeld over het fileprobleem en een mogelijke oplossing daarvoor: fietssnelwegen, om automobilisten te verleiden op de (elektrische) fiets de file voorbij te rijden. Tijdens haar onderzoek kwam Thalia in contact met ‘de fietsprofessor’ Marco te Brömmelstroet, die meegeschreven heeft aan Het recht van de snelste. Hij legt uit dat de toekomst van onze mobiliteit beïnvloedbaar is. En hij stelt Thalia vragen: waarom denk je eigenlijk dat files een groot probleem vormen? Het resultaat is een andere kijk op de straten en wegen om ons heen.

Vormen files wel een probleem?

Eerst maar eens over dat fileprobleem, waar ik mij als treinfietser (ook een term die ik uit dit boek leerde) nooit zo druk over heb gemaakt. En dat geldt voor veel Nederlanders, want maar 15% van de mensen staat wekelijks in de file en maar 5% ervaart dit als een probleem. Althans, dit was zo voor het coronavirus ons trof. Ik ben wel benieuwd hoe het nu is en vooral hoe het dit najaar gaat, want misschien is dat hele probleem wel verdwenen doordat we veel meer thuis werken.

De overheid heeft jarenlang geprobeerd om het aantal files te verminderen door meer wegen aan te leggen. Maar dat bleek helemaal geen oplossing. Als je meer asfalt neerlegt, dan komt er namelijk extra verkeer bij. Mensen grijpen de kans om zich verderop te vestigen, omdat ze door die nieuwe weg in dezelfde tijd op hun werk kunnen zijn. Nog een andere schijnoplossing is de elektrische auto. Dat lijkt een heel mooi idee: geen uitlaatgassen meer, dus beter voor het milieu. Maar elektrische auto’s zullen ongezonde lucht blijven produceren, want de remmen geven fijnstof en de slijtage van autobanden zorgt voor grote hoeveelheden microplastics.

Auto’s hebben voorrang

Waarom zijn we eigenlijk zo gericht op auto’s? Kijk maar eens om je heen in de straat waar je woont. Hoe veel van de ruimte wordt in beslag genomen door auto’s? En zou je niet liever planten en bomen op die plek zien? Thalia zocht oude foto’s op van haar straat in Rotterdam, nu een drukke doorgaande autoweg waar geen kind zelf kan oversteken. Maar op een oude foto loopt een jongetje alleen over de straat en er zijn haast geen auto’s te bekennen. Kinderen speelden gewoon op straat. Nu hebben ze hun eigen plek in speeltuinen, want de straat is veel te gevaarlijk. In de jaren tachtig liep ik als kleuter alleen naar school, nadat mijn moeder me had helpen oversteken over de autoweg die voor ons huis langs liep. Nu vinden ouders het al spannend als een tienjarige zelf naar school mag fietsen. Veilig Verkeer Nederland richt zich vooral op dat kinderen moeten leren dat verkeer gevaarlijk is en hoe ze daarmee om moeten gaan, maar we zouden ons ook kunnen inzetten voor veiligere straten.

Kiezen hoe onze straat eruitziet

Dat daarin iets te kiezen valt, wisten mensen die in de jaren zeventig in opstand kwamen tegen ontwikkelingen van de openbare ruimte die erg op auto’s waren gericht. Dankzij hen heeft Nederland nu zo veel fietspaden, in tegenstelling tot andere landen. Bezoekers uit het buitenland vinden het bijzonder dat hier de fiets zo goed aansluit op de trein.

Als je kijkt naar hoe woonwijken uit verschillende bouwperiodes zijn ingericht, zie je grote verschillen. Er zijn wijken die helemaal op autoverkeer gericht zijn, maar ook wijken die juist de auto’s zo veel mogelijk weren. Daar kunnen kinderen misschien nog wél op straat spelen. Maar helaas gaat het nog vaak mis. Er volgt een indrukwekkend hoofdstuk over kinderen die zijn omgekomen bij auto-ongelukken, wat bij mij helaas ook herinneringen oproept.

Onderweg zijn is geen verloren tijd

Het verkeer draait niet om auto’s en fietsen, maar om mensen. Veel mensen vinden dat ze het recht hebben om ongehinderd door te kunnen rijden. Die gedachte ken ik wel. Maar ik herken het ook dat ik juist op de fiets slimme invallen krijg. Onderweg zijn is helemaal geen verloren tijd: je bent in beweging en ondertussen krijg je de beste ideeën. Waarom zou je dan zo snel mogelijk willen gaan?

Door dit boek ga je anders kijken naar de openbare ruimte en hoe we ons daarin bewegen. Het is razend interessant. Ook ik kan invloed hebben over hoe mijn omgeving is ingericht. De eerste stap is makkelijk te realiseren: ik ben lid geworden van de Fietsersbond.