Het einde van de bijen werd in 2023 genomineerd voor de Europese Literatuurprijs, die jaarlijks wordt toegekend aan een Nederlandse vertaling uit een andere Europese taal. Zo belandde het op mijn grote boekenlijst en laatst kwam het door toeval in mijn poll terecht. Bedankt voor jullie stemmen, want anders was dit mooie werk waarschijnlijk aan mij voorbijgegaan.

De Waalse schrijver Caroline Lamarche vertelt in dit boek over de laatste levensjaren van haar moeder, die net geen 100 jaar werd. Deze moeder is een markante vrouw met veel sociale contacten. Veel mensen zijn dol op haar en bezoeken haar graag. Ze vinden haar zo vriendelijk. Tegen haar kinderen kan ze echter goed mopperen over anderen, bijvoorbeeld over haar schoonzus die naast haar woont. Ze klaagt nooit over haar fysieke toestand, die zeer te wensen overlaat en steeds slechter wordt. Ze kan haast niet meer zien en heeft haar papieren boeken daarom vervangen door luisterboeken op cd’s, waar ze zich dagelijks urenlang mee vermaakt.

De moeder woont nog steeds in haar ‘ouwe trouwe huis’. Dat is groot met veel trappen en trapjes en het is slecht geïsoleerd. De bijbehorende tuin is prachtig en geeft veel werk, maar levert ook mooie beschrijvingen op. De kinderen, die ook al op leeftijd zijn, hebben allemaal goede herinneringen aan het huis. Ze willen graag dat hun moeder daar zal sterven. Er komen verpleegsters aan huis en één zus gaat er op een gegeven moment zelf weer wonen. Het is zwaar voor iedereen.

wat ik hier doe, is louter preventief. Ik schrijf zoals ik adem. Ik schrijf om de schok van de versnelde aftakeling van mijn moeder te verdragen. Ik schrijf om tederder voor haar te zijn.

Kathelijne de Vuyst heeft dit prachtige proza zeer goed vertaald uit het Frans. Naarmate het verhaal vordert, boeit het me steeds meer. Het is geen bijzondere historie, maar het is zo liefdevol verteld, ondanks de voelbare afstand tussen moeder en dochter.

De moeder blijft langer leven dan iedereen verwacht. Ze krijgt op hoge leeftijd nog een pacemaker. Blijkbaar is deze dochter niet betrokken bij de beslissing daartoe. Ze noteert zelf alvast dat zij zo niet wil eindigen.

Dan breekt de coronapandemie uit en de hele familie is blij dat ze hun moeder en oma nog af en toe kunnen bezoeken, wat in een verzorgingshuis niet mogelijk zou zijn. Na de eerste lockdown besluit de moeder zelf dat het zo niet langer gaat. Ze wil haar kinderen niet belasten en verhuist alsnog naar een verzorgingshuis. Het is hartverscheurend om te lezen hoe het haar daar vergaat. Ze komt te overlijden tijdens de volgende winter. De drukbezochte uitvaart waar iedereen op had gerekend wordt een bijeenkomst met vijftien mensen.

Het is verdrietig en er is ook opluchting voelbaar: het lijden van deze geliefde vrouw is voorbij. Dit is literatuur zoals ik het graag lees, over gewone mensen en hun alledaagse belevenissen, op een zeer mooie manier vastgelegd.