Aletta Jacobs (1854-1929) was de eerste vrouwelijke arts in Nederland. Ze stond ook aan het hoofd van de strijd voor het vrouwenkiesrecht in ons land. Tegen het einde van haar leven heeft ze haar levensloop zelf beschreven onder de titel Herinneringen. Het ouderwetse Nederlands komt elegant over en is nog prima te volgen. In de uitgave die ik heb gelezen, is de spelling aangepast naar die van onze tijd. Ook heeft redacteur Mia Meijer een voorwoord toegevoegd, maar ik ben veel te nieuwsgierig en haast me naar de inleiding van Aletta zelf. Daarin laat ze weten dat vrouwen hun leven meer zullen waarderen als ze door dit boek beseffen hoe de vrouwen voor hen hebben geleefd, wat ik kan beamen. Bovendien vindt ze dat de rol van vrouwen in grote maatschappelijke veranderingen onderbelicht is en daarom wil ze vastleggen hoe de vrouwenbeweging destijds te werk ging.

Aletta’s vader speelde een grote rol in haar leven. Hij was huisarts en al zijn elf kinderen mochten een opleiding volgen, zowel de jongens als de meisjes. Dat het gezin joods en niet christelijk was, heeft daar vast mee te maken. Haar zus Charlotte werd de eerste vrouwelijke apotheker in Nederland en haar zus Frederique deed als eerste middelbaar examen in wiskunde en boekhouden. Aletta verlangde er al van jongs af aan om dokter te worden, net als haar vader. Het is geweldig om te lezen hoe zij het voor elkaar kreeg om als eerste meisje bij de jongens op de hbs in de klas te mogen zitten. Later kreeg ze toestemming van minister-president Thorbecke om te gaan studeren aan de universiteit van Groningen. Dit heeft de weg gebaand voor velen na haar.

Als ze 24 jaar is, wordt haar vader getroffen door een hersenbloeding. Aletta reist af naar Sappemeer om de huisartspraktijk waar te nemen. De mensen vinden dat geen probleem en ik vermoed dat dit komt door haar daadkrachtige optreden. Ze zal vast gezag uitgestraald hebben. Binnen korte tijd weet ze haar proefschrift te voltooien en promoveert tot doctor. Ze vestigt haar praktijk in Amsterdam, waar veel vrouwen haar weten te vinden. Ze ziet vaak winkeljuffrouwen die in de problemen komen doordat ze de hele dag moeten staan. Daarop komt ze in actie en het wordt wettelijk verplicht dat er stoelen beschikbaar zijn om even te kunnen zitten als er geen klant in de winkel is. Verder ziet ze veel prostituees met seksueel overdraagbare aandoeningen. Daardoor pleit ze tegen prostitutie en voor het voorlichten van jongens, die weleens denken dat ze ziek kunnen worden als ze geen seks met een vrouw hebben. Ze verdiept zich ook in anticonceptie en is de eerste Nederlandse arts die het pessarium voorschrijft.

Maar het belangrijkste waar Aletta zich voor inzet is het algemeen kiesrecht voor vrouwen. Ze heeft contacten met vrouwen in het hele land en van over de hele wereld. Ook reist ze veel in binnen- en buitenland om lezingen te geven, soms met haar echtgenoot en andere keren met vriendinnen. Ik vraag me af hoe ze dit bekostigd heeft en wie in die periodes haar praktijk waarnam. Dat vertelt ze er niet bij. Wel noemt ze talloze plaatsen en namen van mensen die ze ontmoet. Ik vind het wat opsommerig worden en het boeit me minder dan het eerste deel. Toch ben ik ontroerd als ik tegen het einde lees dat in 1919 vrouwen het actief kiesrecht krijgen en ze in 1922 voor het eerst hun stem mogen uitbrengen bij de landelijke verkiezingen. Aletta wordt overspoeld met gelukwensen en bloemen. Hoe mooi is het dat zij zelf vertelt hoe het zo ver gekomen is, opdat wij dit niet vergeten.

Lees ook wat Marc van Oostendorp over dit boek schreef.