Wat is een beter cadeau voor een boekenwurm dan een gesigneerd boek? Mijn moeder gaf me Pristina voor mijn verjaardag met een persoonlijke groet van Toine Heijmans. Hij stond al een tijdje op mijn lijst, eerst met Op zee waarvoor hij de Prix Médicis Étranger kreeg, een belangrijke Franse literatuurprijs voor buitenlands werk.

Het boek begint raadselachtig en het duurt een tijdje voor duidelijk wordt waar het over gaat. Albert Drilling gaat met de veerboot naar een eiland. Hij valt op, want hij is geen toerist (het is november) en ook geen eilander. Langzaam begint het verhaal vorm te krijgen. Albert, die eigenlijk Anton heet, is ambtenaar met een speciale functie. Hij begeleidt afgewezen asielzoekers terug naar hun geboorteland, als alle andere pogingen gestrand zijn. Hij heeft dit inmiddels 134 keer gedaan. Nummer 135 is Cira Dosta, die ook niet altijd dezelfde naam gebruikt. Op het eiland heet ze Irin Past. Zij is een geval apart. Ze is perfect geïntegreerd op het eiland. Ze heeft vrienden die voelen als haar familie en die alles voor haar zullen doen. Albert zal alles moeten inzetten om geen rel te veroorzaken, wat in de kern zijn werk is: zorgen dat de minister niet hoeft af te treden.

Albert toont weinig tot geen emotie. Bij het lezen denk ik: ‘een echt mannenboek’… maar het is een bewuste keus van Albert om zich niet te laten raken door de verhalen van de mensen waar hij mee te maken krijgt. Hij moet ze immers terugsturen. Ook Irin heeft een harde buitenkant gekregen, wat wel begrijpelijk is met haar verleden.

zij vertelde over de vreemdelingenkampen waar ze had gewoond, de tijdelijkheid ervan, de lamlendigheid die zich van de mensen meester maakte. Alsof ze met driehonderd mensen in een bushokje zaten zonder dienstregeling

Het boek is goed geschreven, maar het duurt toch een hele tijd voor ik nieuwsgierig word naar hoe het verder gaat. Er wordt wel spanning opgebouwd, maar de personen tonen hun menselijkheid niet zo snel. Pas ergens in de tweede helft wil ik weten hoe het af zal lopen met Albert en Irin. Lukt het om te achterhalen waar ze vandaan komt? Ze was vijf jaar toen ze met haar vader vluchtte voor de oorlog en er zijn haar wel verhalen verteld, maar wat is waar?

Wat Albert Drilling tijdens zijn twintigjarige carrière heeft geleerd, is dat het zoeken naar het waar gebeurde zinloos is: elk verhaal is een construct, elke herinnering gelogen. De waarheid is wat men gelooft dat de waarheid is, en omgekeerd. Niets is de waarheid en de waarheid is niets; die gedachte helpt hem uitstekend bij het uitvoeren van zijn taak.

Aan het einde lukt het Toine Heijmans toch om me kippenvel te bezorgen, als wordt beschreven hoe het leven in een detentiecentrum voor uitgezette vluchtelingen eruit ziet. Die mensen worden behandeld als gevangenen. Er is alleen maar wantrouwen. Wat bezielt ons dat we mensen die (waarschijnlijk) geen misdaad hebben begaan zo behandelen? Er zijn zelfs kinderen bij…

Pristina is zo’n boek dat je misschien niet meteen pakt, maar het blijft wel nazinderen. Het zet je toch aan het denken: hoe gaan wij om met vreemdelingen die bij ons aankloppen? Vanwege dit zeer actuele thema vind ik Pristina toch een aanrader.

Lees ook wat Inge over dit boek schreef (ze verklapt wel iets meer van het verhaal…)