De verhalenbundel Hier wonen ook mensen van Rob van Essen vond ik helemaal geweldig. Daarom had ik veel zin om zijn roman Visser te gaan lezen en ik leende het als e-book van de bieb. Daardoor zie ik pas bij het schrijven van deze blogpost hoe saai de voorkant is… dat laat misschien al zien dat dit boek moeilijk te duiden is.

Jacob Visser is leraar geschiedenis. Op een dag geeft hij les over de Tweede Wereldoorlog en voor hij het weet staat hij voor de klas te filosoferen over het geweten van kampbeulen. Hij bedenkt dat “mensen zonder geweten het beste af zijn, omdat die tegenover zichzelf geen verantwoording over hun daden hoeven af te leggen en niet bij voorbaat van bepaalde handelingen af hoeven te zien enzo.” Een paar dagen later belt een oude vriend van hem op, waarvan de kinderen bij Jacob in de klas zitten. Die vriend is journalist bij de plaatselijke krant. Zijn kinderen hebben tijdens het avondeten verteld over de ideeën van Visser, maar dat een beetje aangedikt: meneer Visser zou het liefst bewaker in een concentratiekamp zijn geweest. Daarop wordt Jacob geschorst.

In de daarop volgende dagen gaat het van kwaad tot erger. De dingen die Jacob overkomen stapelen zich op en het toeval helpt een handje in de verkeerde richting. De zoon van de journalist, die bij Jacob in de klas zat, heeft fascistische ideeën en richt de ‘Visserjeugd’ op. Hij heeft een Hitlersnorretje en weet een groep jongeren achter zich te krijgen die liedjes zingt over Jacob Visser (die hun held is) en over joden (die ze haten). Het loopt totaal uit de hand. Ondertussen is Jacob in de war, ook door de andere dingen die allemaal in zijn leven spelen: zijn huwelijk dat op sterven na dood is, zijn gestorven dochter waar hij nog veel aan denkt, zijn andere dochter die gaat trouwen.

Land denkt hij, maar wat voor land, hij komt hier niet vandaan, hoe is hij hier in godsnaam terechtgekomen? Hij heeft gestudeerd, hij heeft dingen willen doen en boeken willen schrijven, maar hij is leraar geworden en ergens in de provincie beland. En dat is het dan, denkt hij. Maar het kon toch niet alles zijn? Het is ook niet alles, hij is tenslotte ook nog Maja tegengekomen – maar waar? Hij heeft geen idee.

Het overkomt Jacob allemaal en het lijkt erop dat hij precies de verkeerde beslissingen neemt. Hij heeft geen idee hoe hij met al deze dingen om moet gaan. Rob van Essen heeft dat heel knap weergegeven. De inhoud van het verhaal sprak me wat minder aan. Toch zal ik graag nog meer van deze auteur lezen, omdat hij zo mooi schrijft.

Wanneer hij door het donkere weiland in de richting van het meer loopt, heeft Jacob het gevoel dat hij zich in een andere wereld bevindt, een parallel universum dat zich heeft afgesplitst en hem heeft meegenomen, een verkeerde afslag in het sorteercentrum toen hij lag te slapen, een verschuiving die niet meer goed te maken is.