Professor Erik Scherder is bekend van zijn enthousiaste uitleg over de hersenen in het televisieprogramma De wereld draait door. Hij heeft de gave om op een eenvoudige manier uit te leggen hoe ons brein werkt. Zijn specialiteit is het effect van bewegen op onze hersenen. In Laat je hersenen niet zitten geeft hij een uitgebreid overzicht van de stand van de wetenschap van zijn vakgebied. Ik zit meteen geboeid te lezen, maar word wel gewaarschuwd:

Maar denk eraan: lees het niet in één adem uit. Dan zit u namelijk te lang achter elkaar.

We zijn in de afgelopen honderd jaar steeds inactiever geworden. Veel mensen hebben een zittend beroep, reizen veel met de auto en sporten schiet er vaak bij in. Als je een gebouw binnenloopt springt de lift vaak meteen in het oog, terwijl je naar de trap moet zoeken. Een inactief leven heeft duidelijk invloed op ons lichaam: de helft van de Nederlanders is te dik en het aantal patiënten met hart- en vaatziektes, diabetes en dementie neemt almaar toe. Minder bekend is dat ook onze hersenen te lijden hebben onder onze inactiviteit. Professor Scherder legt uit hoe dat komt en onderbouwt zijn verhaal met talloze referenties. Het motiveert me om veel te bewegen, juist ook op kantoor waar ik veel zit. Lunchwandelen zou verplicht moeten worden (ik geniet er al elke dag van) en een wandelingetje door de gang naar een collega die verderop zit kan ervoor zorgen dat je daarna productiever kunt werken.

Scherder stelt een goede vraag: waarom liggen ziekenhuispatiënten eigenlijk de hele dag in bed? Als ik ooit in het ziekenhuis beland, zal ik erop letten dat ik niet alleen gezond te eten krijg, maar ook m’n bed uit ga als dat kan! Daarna gaat hij in op specifieke groepen. Voor kinderen met een verstandelijke beperking is het extra belangrijk om te bewegen, ook al zijn ze vaak motorisch wat onhandiger. Ouderen die in een verpleeghuis gaan wonen, gaan vaak maar weinig naar buiten, ze hoeven immers zelf geen boodschappen meer te doen. Je raadt al wat het effect is: de cognitieve functies gaan sneller achteruit. Het is dus ontzettend belangrijk dat ouderen worden geholpen met bewegen en dingen zelf blijven doen, ook al gaat het langzamer. Dat hoeven niet perse grote bewegingen te zijn, ook kauwen op voedsel van verschillende hardheden (dus niet alleen vloeibaar) houdt de hersenen actief.

Net als op televisie blinkt Scherder ook op papier uit in helderheid, terwijl hij alles netjes onderbouwt met verwijzingen naar de wetenschappelijke literatuur. Op sommige momenten vind ik het wel wat veel van hetzelfde worden, maar dan zorgen de hilarische persoonlijke anekdotes voor de nodige afwisseling. Wie echt meer wil leren over hoe de hersenen in elkaar zitten, kan beter een wat technischer boek lezen. Maar dit is heel geschikt voor het grote publiek. Het is zelfs zo populair dat ik het een paar maanden na reservering nog niet uit de bibliotheek kon lenen. Dus ik was blij verrast toen ik ontdekte dat het ook als e-book te leen is. Het enige nadeel daarvan is dat ik er niet voor naar de bieb hoefde te fietsen.