Vlaanderen, 1975. Een kloosterbroeder vertelt hoe hij de financiële man van een psychiatrisch ziekenhuis werd. Het duurt even voor ik begrijp dat hij zich in de je-vorm richt tot zijn moeder, die op sterven ligt en niet meer kan reageren. De monnik trad in, omdat hij het niet zag zitten om gezinshoofd te worden. Wegens gebrek aan opleiding kon hij geen priester worden. Wel had hij boekhouden geleerd op de avondschool. De kloosterorde heeft psychiatrische afdelingen onder haar hoede en zo kwam deze broeder daarmee in aanraking.

De ergste gevallen zijn te vinden in zaal 9, met mannen die het verstandelijk vermogen van een peuter niet voorbijkomen en hun eigen uitwerpselen op de muren en in de gordijnen smeren. Ze komen nooit buiten. Ze hebben vaak niet eens normale kleding. Een nieuwe jonge verpleegster pleit ervoor dat ze allemaal aangekleed worden. Zij wil met de jongens gaan wandelen. De andere personeelsleden, waaronder psychiaters, hebben het niet zo goed voor met hun patiënten. Op een gegeven moment wil een arts meewerken aan een farmaceutisch onderzoek naar een nieuw medicijn tegen schizofrenie. Niet dat deze mannen aan wanen lijden, maar de vergoeding voor de dokter is te aantrekkelijk en de meeste patiënten hebben toch geen familie meer die naar ze omkijkt. Dus dat is makkelijk geregeld.

De zwakbegaafde Raf heeft nog wel familie die aan hem denkt. Zijn moeder brengt elke week schone kleren, al wil ze niet naar binnen komen. Rafs broer Albert komt aan het woord in een brief aan de psychiater, waarin hij zijn situatie uit de doeken doet. Het verhaal is schrijnend. Albert komt in opstand, omdat alle tanden van zijn broer zijn getrokken, terwijl daar geen medische aanleiding voor was.

Ondertussen voert de broeder econoom van alles in zijn schild. Hij knoeit met de boekhouding, waardoor hij flink heeft kunnen sparen op zijn privérekening, iets wat natuurlijk niet hoort bij een kloosterling. Hij heeft ook een paar kostbare iconen in zijn bezit, wat de titel van het boek verklaart. En dan gebeurt er een ernstig incident waarbij drie patiënten zwaargewond raken. Het is een tragisch verhaal.

Erik Vlaminck beschrijft dit alles met zijn typische humor, waardoor het niet alleen zwaar voelt om te lezen. In het begin van Iconen staat dat dit puur fictie is. Toch heeft de schrijver dit niet allemaal uit zijn duim gezogen. Hij heeft immers zelf in de jaren ’70 in de psychiatrie gewerkt als verpleger. Hij komt in dit verhaal zelfs een paar keer langs. Wat moet je hier dan van denken? Er zit vast een kern van waarheid in. Door het op deze manier weer te geven, is het nog leesbaar. Het is goed geschreven, maar het geeft gemengde gevoelens. Dit is historie en mensen met een beperking worden nu gelukkig een stuk beter behandeld. En toch, ik moet denken aan ouderen die vanwege gebrek aan personeel niet goed schoongehouden kunnen worden. Zorgen wij wel zo goed voor onze kwetsbare medemensen?