Documentairemaker Jan Leyers verdiepte zich al eens in de islam in de televisieserie De weg naar Mekka, waarin hij door islamitische landen reist. Tien jaar later richt hij zich opnieuw op moslims, maar nu blijft hij in Europa. Iemand van mijn boekenclub heeft het bijbehorende boek Allah in Europa gekozen om te bespreken. De reis begint in Bosnië, waar al eeuwenlang moslims en christenen samenleven. Dit is tijdenlang goed gegaan, maar er is ook oorlog geweest. De meest recente burgeroorlog zorgde ervoor dat moslims hun eigen wortels herontdekten en zich weer gingen verdiepen in de islam. Ook in andere landen zorgt discriminatie ervoor dat moslims naar elkaar toe trekken.

In elk land worden diverse moslims en af en toe een ex-moslim geïnterviewd. Het wordt al snel duidelijk dat moslims heel divers geloven, net als christenen. Jan Leyers richt zich vooral op uiterlijkheden, geschiedenis en politiek. Hij beschrijft hoe mensen en gebouwen eruitzien. Zijn centrale vraag is of er een Europese versie van de islam zou moeten komen, wat mij een onzinnig idee lijkt gezien de diversiteit onder moslims. Ook probeert hij te achterhalen hoe men denkt over radicalisering, oftewel jongeren die zo’n extreme visie op de islam gaan aanhangen dat ze naar Syrië gaan om bij IS te vechten. Iedereen die hij te spreken krijgt, wijst dit af. Ze zijn zich bewust van het gevaar en ze proberen hun jongeren goed in de gaten te houden. Als er ook maar een signaal is dat iemand die foute filmpjes op internet bekijkt, gaan ze met diegene in gesprek. Maar de meeste moslims doen geen vlieg kwaad, ook al hebben sommigen een denkwijze waar de gemiddelde Europeaan zich echt niet in kan vinden, bijvoorbeeld over vrouwen. Het blijkt dat Europese landen heel verschillend omgaan met de uiterlijke kenmerken van de islam. Er zijn landen waar uiterlijke religieuze symbolen verboden zijn, waaronder de hoofddoek. Maar er zijn ook plekken waar niemand gek opkijkt van een nikab (gezichtsbedekkende sluier).

Het is goed te merken dat Jan Leyers zich als ongelovige moeilijk kan inleven. Een geïnterviewde vraagt waarom hij het steeds wil hebben over die paar islamitische regels waar hij moeite mee heeft en niet over wat hem wel bevalt aan de islam, zoals de zorg voor elkaar en de diepe relatie met God. Ik denk terug aan het boek van Mounir Samuel, die als christen dichterbij staat. Zijn interviews gaan veel dieper: de spirituele kant van de islam komt daarin wel aan bod en de worstelingen van jonge moslims worden duidelijker en pijnlijker. Dat komt waarschijnlijk ook doordat Mounir veel meer de tijd neemt voor een één-op-één-gesprek met mensen die hij vaak al kent, terwijl Jan Leyers rondreist en steeds probeert om belangrijke mensen zoals imams te spreken te krijgen. Die zullen het achterste van hun tong niet laten zien, al helemaal niet met een camera erbij. Mounir heeft meegedaan en zich ingeleefd in zijn islamitische broeders; Jan is van een andere familie en blijft een observerende journalist.

Dit boek is te dik naar mijn smaak; ik had liever minder interviews gelezen waarin wat meer diepgang zat. Maar het is boeiend om te lezen hoe verschillend Europeanen omgaan met de religie van met name immigranten en welk effect dat heeft.

Lees ook wat Niek over dit boek schreef.