Drenthe, 1767. Elsjen Roelofs zit gevangen omdat ze haar man heeft vermoord met rattengif in de roggebrij. Het was niet haar bedoeling, maar Jan is op een nare manier overleden en nu moet ze daarvoor boeten. Elsjen is zwanger van haar tweede kind, dat geboren wordt in de gevangenis. Daarna mag ze een paar weken uitrusten tot ze sterk genoeg is om het oordeel te ondergaan. Ze heeft de hele dag niets te doen, behalve haar kinderen missen en piekeren over de toekomst. Daarom besluit ze om al schrijvend terug te kijken op haar leven.

In het begin kost het me moeite om in het verhaal te komen. Er zijn soms zinnen die ik niet begrijp. Ik zit dan te puzzelen maar kan het net niet aan elkaar breien. Achterin staat wel een woordenlijst, maar sommige definities zijn wel erg lang en het is niet handig om het verhaal drie keer in een bladzijde op die manier te onderbreken. Bovendien kan je aan de woorden niet zien of ze achterin uitgelegd staan, dus soms blader ik voor niets. Na een tijdje ken ik de termen wel en komen er minder nieuwe bij. Wel is duidelijk dat Janne IJmker zich zeer goed heeft verdiept in dit stukje geschiedenis en daardoor een realistisch beeld kan schetsen van hoe het toen was. Achterin staan ook foto’s van archiefstukken waarop de naam van Elsjen voorkomt. Ze heeft dus echt bestaan!

In korte hoofdstukken vertelt Elsjen over haar leven in de gevangenis, maar meer nog probeert ze te duiden waarom haar leven is verlopen zoals het is gegaan. Ze groeide op in een Drents boerendorp. Het leven was zwaar en Elsjen moest al jong meehelpen op de boerderij. Haar vader overlijdt al als ze vier jaar is. Haar Otie (oma) zwaait de scepter over de boerderij, terwijl haar moeder het moeilijk heeft en weinig meer dan een paar eenvoudige klusjes uitvoert. Otie is heel streng en Elsjen voelt zich vaak schuldig, omdat ze lelijke dingen denkt over Otie.

Hoe kan ik verwoorden na mijn overpeinzingen van vandaag, dat mijn woede van eergisternacht niet alleen mijn Otie betrof, maar ook mijn moeder. Want ik voel niet alleen woede, maar word me ook bewust van een diepe treurigheid, een venijnige eenzaamheid, een gluiperige pijn. Ontstaaan doordat ik maar aan moest modderen, voort moest zwoegen en omdat ik mezelf er maar mee moest zien te redden. Daar scheepten zij mij mee op.

Er zijn gelukkig ook veel mooie herinneringen bij, zoals het zwerven door de weilanden en de verbondenheid van de dorpelingen. De details maken het heel interessant om te lezen. Ook leuk zijn de verhalen waarmee de kinderen elkaar bang maken, zoals over de typische Drentse witte wieven: mistflarden worden aangezien voor de geesten van overleden heksen.

Na Achtendertig nachten in de gevangenis wordt het oordeel geveld. Net als Elsjen hoop ik op een goed einde, tegen beter weten in. Ik ben met haar mee gaan leven en begrijp waarom ze wilde dat haar man nu een keer zijn kop zou houden… Janne IJmker rondt het geheel netjes af met een nawoord, waarin ze vertelt hoe het verder ging met de personages. Dit boek is een echte aanrader voor wie van historische romans houdt.

Dit boek maakt onderdeel uit van mijn leesreis door de provincies.