Voor de Signal-boekenclub over klassiekers stond dit boek uit 1939 op het programma. Ik zou het uit mezelf niet zo gauw kiezen, maar het is de moeite waard. Het speelt zich af in de Verenigde Staten in de jaren dertig, tijdens de Grote Depressie en de Dust Bowl.

De druiven der gramschap begint met een indringende beschrijving van het platteland, waar de mais smacht naar regen. Mijn favoriete gedeelte gaat over een landschildpad, die langzaam door het landschap kruipt. Dan springt het perspectief naar Tom Joad, die net voorwaardelijk is vrijgekomen uit de gevangenis. Hij had uit zelfverdediging een man doodgeslagen. Nu keert hij terug naar huis door te liften. Het ouderlijk huis is echter verlaten en zwaar beschadigd. Via een man die hij tegenkomt, weet hij dat de hele familie is vertrokken naar een oom iets verderop. Tom is net op tijd om ze terug te kunnen zien, voordat ze de grote reis naar Californië gaan maken.

De beschrijvende hoofdstukken met veel details keren steeds terug en meestal wordt hierin uitgezoomd. Het verhaal van de familie Joad staat niet op zichzelf: honderdduizenden boeren werden in die tijd van hun land af gejaagd. Tractors namen hun werk over, voor zover er nog wat te oogsten viel tijdens die enorme droogte. Het stof zat overal.

De familie Joad bestaat uit vader en moeder, grootvader en grootmoeder, vier zonen en twee dochters en oom John. En een ex-predikant die komt aanwaaien gaat ook mee. Zoon Al is dol op meisjes en op auto’s. Hij heeft een oude vrachtwagen gekocht en hij kan die onderweg ook repareren, wat hard nodig zal zijn. De familie heeft de meest essentiële bezittingen in de vrachtwagen geladen en de rest voor een prikkie verkocht, want ze weten niet zo goed hoe ze moeten onderhandelen.

Ze gaan op weg, in de hoop dat ze in Californië werk zullen vinden. Ze hebben immers strooibiljetten gezien waarop plukkers worden gevraagd voor het vele fruit wat daar wordt gekweekt. Onderweg gebeurt er van alles. John Steinbeck is een meesterverteller en de vertaling door Alice Schrijver is erg goed. Ik zie het allemaal zo voor me. Zowel de reis als het lezen gaan traag, maar langzaam word ik meegesleept in het verhaal. De laatste tachtig bladzijden lees ik zelfs in één ochtend uit.

Het centrale thema is nog steeds actueel: een paar rijken worden steeds rijker en ze buiten de armoedige massa uit. Honderd man komt af op één baantje, waardoor de lonen vreselijk laag zijn. De mensen hebben honger en worden steeds weer weggejaagd. Moeder Joad probeert de familie bij elkaar te houden, maar ook dat lukt niet. Ergens hoop ik op een happy end, maar het verhaal is vooral hartverscheurend. Op een gegeven moment sla ik mijn hand voor mijn mond, zo erg is het. Wat een indringend boek, een ware klassieker.