Van de koele meren des doods werd voor het eerst gepubliceerd in 1900. Ik leerde erover op school, maar Frederik van Eeden kwam niet op mijn lijst voor het examen. Maar nu is er een toneelstuk van dit boek gemaakt, van dezelfde regisseur als Eline Vere, waarvoor ik eerder al naar de schouwburg ging. De datum van de uitvoering is een goede stok achter de deur om me aan deze klassieker te wagen.

In het begin moet ik even wennen aan de ouderwetse schrijfstijl, inclusief oude spelling met sch’s en dubbele oo’s. Maar het elegante, zwierige taalgebruik vind ik erg mooi. Van Eeden beschrijft de natuur op een prachtige wijze. Dit is iets waar hoofdpersoon Hedwig ook van kan genieten, ondanks haar sombere buien, die al beginnen als ze nog jong is. Als Hedwig veertien jaar is, overlijdt haar moeder. Haar vader is aan de drank, maar het gezin is rijk en het ontbreekt Hedwig aan niets. Toch snakt ze naar meer:

Maar nu werd ook de doodsche saaiheid der gewone dingen zoo grimmig en sterk dat zij het zich onmiddellijk bewust werd en begreep dat zij leed. Haar eerste gewaarwording was die van vermoeienis onder het gewone

De zomers brengt ze vaak door buiten de stad, op een landgoed, waar ze opbloeit als de bloemen om haar heen. Dan gebeurt er iets bijzonders: ze ontmoet Johan, een arme jongen die kunstenaar wil worden. De twee hebben een enorme klik en ze ontmoeten elkaar vaak, maar het standsverschil maakt dat Hedwig er geen toekomst in ziet en Johan keer op keer afwijst. Uiteindelijk trouwt ze met een notaris, die de zaak van zijn vader heeft overgenomen, inclusief het familiefortuin.

Hedwig zit de hele dag in haar rijk ingerichte huis te wachten tot haar man thuiskomt. Ze verveelt zich kapot en voelt zich verschrikkelijk. Ze verlangt naar een kindje om voor te zorgen, maar met alleen platonische liefde komt dat er niet. Ze wordt verleid door een bevriende pianist en loopt na een tijdje met hem weg, maar ook dat loopt dramatisch af. Uiteindelijk belandt ze in een psychiatrische instelling in Parijs.

Het leven van Hedwig wordt totaal anders. Dit had ik totaal niet verwacht en het verrast me hoe divers de vertelling is binnen dit ene boek. In het begin geniet ik vooral van de mooie schrijfstijl en hoop ik dat het goed afloopt met Hedwig. De tweede helft kent meer vaart en ik lees het veel sneller lees dan de eerste, zoals vaker. Het perspectief wisselt zelfs van de alwetende verteller naar de dagboekvorm, waardoor ik me nog beter kan inleven.

Ik zou denken dat Hedwig helemaal wanhopig wordt nu ze berooid van alles zo ver van huis is, maar haar suïcidale neigingen verdwijnen juist. Ze praat met een zuster in het ziekenhuis over de zin van het leven, net als eerder met een bevriende zieke, arme man. Deze mensen geven haar inzicht en uiteindelijk komt ze erachter wat ze echt wil. Dat ze jong sterft past goed bij dit dramatische leven.

De toneelbewerking, uitgevoerd door het Nationale Theater, wijkt qua inhoud en structuur af van het boek. Het begint in Parijs, waar Hedwig haar levensverhaal vertelt aan de zuster. Ik vind het goed gekozen om het zo te doen en het is erg goed gespeeld, maar de sfeer van het boek is best wel anders dan wanneer je het op toneel ziet. Van Eeden beschrijft de natuur en de huizen, terwijl het toneelstuk vrij sober is qua decor. Het is altijd boeiend om te zien wat er in een film of toneelstuk van een boek is geworden, maar mij zal toch vooral het boek bijblijven en het toneelstuk voegt daar weinig aan toe.

Lees ook wat Sandra over dit boek schreef.