Laatst maakte ik voor het eerst een praatje met een robot. Dat was een leuke ervaring en ook wel gek, want ik merkte de neiging om die robot menselijke eigenschappen toe te dichten, vanwege de stem en de bewegingen. Isaac Asimov had in 1950 vast nog nooit een robot ontmoet, maar zijn fantasie en logica waren genoeg om briljante robotverhalen te schrijven. Dit jaar staat zijn boek Ik, robot centraal bij Nederland leest. In november kan je in Nederlandse bibliotheken gratis een exemplaar ophalen. Ik las alvast het Engelse origineel I, robot.

In het jaar 2057 vertelt robot-psycholoog Susan Calvin de geschiedenis van de robotica in negen spannende verhalen. Sommige spelen zich af op aarde en andere in de ruimte. Robots spelen in de loop van de tijd een steeds grotere rol voor de mensheid. Soms loopt het echter anders dan de mensen hadden verwacht. Om te begrijpen hoe dat komt, grijpt men steeds terug op de drie wetten van de robotica:

1. Een robot mag een mens geen letsel toebrengen of door niet te handelen toestaan dat een mens letsel oploopt.
2. Een robot moet de bevelen uitvoeren die hem door mensen gegeven worden, behalve als die opdrachten in strijd zijn met de eerste wet.
3. Een robot moet zijn eigen bestaan beschermen, voor zover die bescherming niet in strijd is met de eerste of tweede wet.

Ik vind het heel knap van Asimov dat hij dit heeft bedacht en de logica zo consequent toepast, maar ook dat hij kan bedenken wat voor onverwachte dingen er kunnen gebeuren in een wereld vol robots. Hij schrijft op zo’n manier dat ik elke keer word meegesleept in het verhaal: hoe zou het aflopen? Kan een robot eigenlijk liegen? Kan een robot een mens te slim af zijn? Krijgen de mensen de robots die gekke dingen doen weer onder controle? Of moeten we uiteindelijk toezien hoe de robots de macht krijgen?

In het eerste verhaal raakt een klein meisje haar robotvriend kwijt. In een ander verhaal gaat een ruimteschip vliegen terwijl twee mensen alleen maar even binnen willen kijken wat de robots gebouwd hebben. Later is er een robot gebouwd die gedachten kan lezen, of lijkt dat maar zo? Een andere keer is een robot gemaakt die niet helemaal aan de drie wetten voldoet, wat problemen oplevert. Hij moet vernietigd worden, maar hij heeft zich verstopt tussen 62 andere robots die er precies hetzelfde uitzien. Aan de deskundigen de moeilijke taak om die ene robot te vangen. In het laatste verhaal wordt de wereld bestuurt door vier grote machines, die bepalen wat de mensen moeten doen, maar dan moet je die machines wel de juiste informatie geven. En wie zegt dat de vier wereldleiders zich ook aan de adviezen houden…

Ik vind het echt ongelooflijk dat Asimov dit in 1950 al allemaal zo kon bedenken. Het enige waaraan je kunt merken dat het boek al zo oud is, is dat de robotdeskundigen af en toe een sigaret of sigaar roken op kantoor. Verder zou het ook prima nu bedacht kunnen zijn. Dus ga gauw naar de bieb voor jouw exemplaar van Ik, robot, inclusief een nieuw verhaal geschreven door Ronald Giphart samen met….een robot! Woon je niet in Nederland, dan is een e-book een mooie optie die je niet veel kost.

Op de website van Nederland Leest vind je onder andere een leeswijzer bij dit boek. Kijk ook even naar de interessante activiteiten die rondom het thema van robotica worden georganiseerd. Gisteren was ik bij de aftrap van Nederland Leest, met een gesprek tussen Ronald Giphart en twee wetenschappers én een robot van het type dat ik eerder al had ontmoet over hoe robots onze wereld veranderen, heel interessant!