De ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen heeft invloed gehad op het leven van velen: kanker is vaker een chronische ziekte en mensen met auto-immuunziektes aan gewrichten of darmen zien hun klachten verdwijnen als sneeuw voor de zon. Dat is fantastisch, maar er hangt ook een prijskaartje aan. Daarom wordt steeds vaker gedebatteerd over het vergoeden van nieuwe medicijnen. Journalist Karel Berkhout heeft zich in de wereld van de farmacie verdiept. Zelf werk ik in de zorgsector en heb de medische wereld altijd boeiend gevonden, maar ik verwacht wel moeite te moeten doen bij het lezen van Meester van de medicijnen. Het leest echter als een trein. De schrijver is zelf een leek op dit gebied en legt alles glashelder uit.

Het boek is totaal niet droog, doordat mensen centraal staan. De rode draad is een inkijkje in het werk van apotheker Paul Lebbink uit Den Haag. Terwijl magistrale bereiding (het zelf maken van medicijnen) uit de meeste apotheken is verdwenen, heeft Paul zich er juist op toegelegd. Als de farmaceutische industrie iets niet kan leveren, maakt hij het op maat. En als een middel zo duur is dat de overheid het niet wil vergoeden, vraagt Paul zich af of hij het zelf kan maken tegen een lagere prijs. Dat is verre van gemakkelijk, want hij moet de juiste grondstoffen zien te krijgen en uitzoeken hoe het middel precies moet worden bereid. Ook moet hij aan strenge regels voldoen, bijvoorbeeld over de zuiverheid van het medicijn. Het lastigste is om het vergoed te krijgen bij de zorgverzekeraars en niet voor de rechter te worden gesleept door grote farmaceuten.

De farmaceutische industrie heeft ervoor gezorgd dat geneesmiddelen van hoge kwaliteit op grote schaal gemaakt kunnen worden. Maar het systeem van patenten is zijn doel voorbij geschoten. Farmaceuten rekenen niet meer de kosten plus een kleine winstmarge, maar vragen de hoofdprijs. Lange tijd wilden mensen niet nadenken over de vraag of een middel wel vergoed moest worden. Als een middel mogelijk verlichting geeft voor een patiënt, dan moet het gewoon worden betaald. Maar langzaam dringt door dat de overheid niet oneindig veel geld heeft. De euro’s die worden uitgegeven aan een duur geneesmiddel, zorgen ergens anders voor een bezuiniging. Dat beseft Robin Kok, die taaislijmziekte heeft. Zij wil dat patiënten in een vroeg stadium mee mogen praten over de ontwikkeling van nieuwe medicijnen en ook over wat het mag kosten.

Door het portretteren van patiënten, apothekers, artsen en ambtenaren beschrijft Karel Berkhout ons systeem van geneesmiddelen. Het kapitalisme en privatisering hebben het onhoudbaar gemaakt. Er gaan steeds meer stemmen op dat het anders moet en de coronapandemie heeft dit versneld. De grondstoffen voor onze geneesmiddelen komen grotendeels uit China. We zouden in Nederland of een ander Europees land een grondstoffenfabriek kunnen bouwen, om minder afhankelijk te zijn. Een ander idee is dat de overheid het testen van geneesmiddelen op mensen voortaan financiert, zodat het hele proces van geneesmiddelontwikkeling niet meer door de industrie wordt betaald. Het bedenken van nieuwe moleculen gebeurt immers al vaak aan universiteiten. Op die manier kan de overheid het patenteren ook meer in de hand houden. Maar het vraagt wel een enorme investering.

Ondertussen zoekt apotheker Paul Lebbink naar manieren om zijn patiënten met zeldzame ziektes te blijven bedienen. Soms verdrinkt hij haast in alle bureaucratie. Maar hij weet voor wie hij het doet. Wat dat betreft is er niks veranderd: apothekers en artsen willen mensen beter maken. Daarvoor zullen ze blijven vechten tegen het systeem, want het moet echt anders.