Vaak laat ik heel populaire boeken aan mij voorbijgaan, maar toen werd de Israëlische historicus Yuval Noah Harari op televisie geïnterviewd door Adriaan van Dis en daar deed hij interessante uitspraken. Harari’s eerste boek heet in het Nederlands Sapiens, maar de Engelse titel vind ik beter: From Animals into Gods. Toch begint het nog eerder, namelijk bij de oerknal, 13,5 miljard jaar geleden. Onze soort, Homo sapiens, kwam pas 300.000 jaar geleden ter wereld. Sindsdien heeft de mens het leven op aarde enorm beïnvloed en dat gaat steeds sneller, tot het duizelingwekkende tempo waarin ontwikkelingen nu plaatsvinden.

Het eerste deel vind ik razend interessant om te lezen. Harari kan ook op papier boeiend vertellen en Inge Pieters heeft het goed vertaald uit het Engels. Het gaat over Neanderthalers en andere soorten mensen, over talloze diersoorten die uitgestorven zijn en over hoe onze verre voorouders leefden. Ik merk dat het me helpt om ons leven te relativeren, door zo ver uit te zoomen in de tijd. Het is wel treurig dat de mens al zo lang zijn leefomgeving aan het verknallen is.

De uitvinding van de landbouw was een grote verandering, die een paar generaties in beslag nam. Daarna konden we niet meer terug, want er werden meer kinderen geboren en daardoor was er meer eten nodig. Maar boeren moesten veel harder werken dan jager-verzamelaars, dus misschien was het helemaal niet zo’n goede zet.

Harari legt uit dat grote groepen mensen kunnen samenwerken door hun voorstellingsvermogen en fantasie. Zo ontstonden religies, maar ook concepten zoals democratie, bedrijven en geld. Hier weidt hij over uit met allerlei voorbeelden door de eeuwen heen. Het laatste deel gaat over de wetenschap. Hierbij is wel te merken dat de schrijver een alfa is, want hij citeert een paar keer wiskundige formules zonder erbij uit te leggen wat de symbolen en letters betekenen.

Ik vraag me af hoe iemand over zoveel onderwerpen kan schrijven; zou hij veel collega-wetenschappers hebben laten meelezen? Wat me opvalt is dat Harari regelmatig netjes verschillende wetenschappelijke theorieën naast elkaar zet, maar ook erg stellig kan zijn over hoe dingen in elkaar zitten. Zo vind ik zijn atheïstische visie wat opdringerig. Wat ik juist wel goed vind is dat hij een paar keer laat zien dat de bio-industrie veel dierenleed veroorzaakt. Hij is ook kritisch op zijn eigen vak en merkt op dat historici zich richten op feitelijke gebeurtenissen, maar dat er nog weinig is nagedacht over hoe gelukkig mensen door de tijd heen eigenlijk zijn geweest. Daarop volgt een uiteenzetting over wat geluk eigenlijk is. Het leidt bij mij tot de gedachte dat ik liever historische romans lees dan non-fictie, omdat die wel gaan over hoe de mensen hun tijd beleefd zouden kunnen hebben en niet alleen over de kale feiten.

Tot slot waagt Harari een blik op de toekomst. Het blijft boeiend, maar inmiddels vliegt het betoog wel alle kanten op. Ik weet nu helemaal niet meer waar de schrijver zijn persoonlijke inzichten deelt en waar wetenschappers het grotendeels over eens zijn. Wellicht valt dat wel te achterhalen door de vele voetnoten door te spitten. Maar ik heb al genoeg om over na te denken en breng het boek terug naar de bibliotheek, want de volgende lener staat alweer in de rij.

Lees ook wat Niek, Jacqueline en Koen over dit boek schreven.