Op haar zeventiende ging Karen Armstrong het klooster in, met de bedoeling haar leven als non door te brengen. Na zeven jaar trad ze echter uit. Tien jaar later verscheen Through the narrow gate, waarin ze terugblikt op haar kloosterjaren. In het voorwoord uit 1994 vertelt ze dat ze tijdens het schrijven van dit boek dacht dat ze klaar was met religie. Maar nadat het verscheen, kreeg ze een uitnodiging van de BBC om een documentaire over Paulus te maken. Van het één kwam het ander, ze raakte geïnteresseerd in andere religies en verdiepte zich in de theologie. Dat resulteerde in fascinerende, originele boeken, waarvan ik er een paar met veel belangstelling heb gelezen.

Na het voorwoord begint Door de nauwe poort met Karens jeugd in een katholiek gezin. Ze zat op school bij de nonnen en kwam zo al vroeg in aanraking met het religieuze leven. Toch schrokken haar ouders toen ze aankondigde non te willen worden. Karen vond het moeilijk uit te leggen, maar haar ouders lieten haar gaan. Tegen een roeping van God kan je immers weinig doen.

Karen besloot in te treden bij de onderwijsorde van de zusters waar ze zelf bij op school had gezeten. ‘Het is wel een heel strenge orde,’ had het schoolhoofd zuster Katherine gewaarschuwd. Karen wist dat het moeilijk zou worden, maar ze was bereid om alles te geven om God te vinden. Hoe zwaar het werkelijk was, weet ze zich jaren later nog wonderlijk goed te herinneren. Karens intrede was in 1962, vlak voor het Tweede Vaticaans concilie dat veel zou veranderen in de Rooms-katholieke kerk. Ze was dus één van de laatsten die deze strenge opleiding kreeg.

Kloosterlingen houden zich aan de beloften van kuisheid, armoede en gehoorzaamheid. Karen, die zo van studeren hield, moest ophouden met haar hersenen gebruiken. Haar dagen werden gevuld met huishoudelijk werk, waar ze vreselijk slecht in was. Ze mocht één keer per week in bad en maar twee keer per week een schone onderbroek aantrekken. Praten was verboden op twee uren per dag na waarin een geforceerd groepsgesprek werd gevoerd, tijdens het uitvoeren van verstelwerk, want nonnen verdoen hun tijd niet. Vijf uur per dag brachten ze in de kerk door. Daar ving Karen af en toe een glimp op van waar ze voor kwam, in de stilte of in het gezang van de zusters. Het is prachtig beschreven en komt ook prima over in de vertaling van Bert van Rijswijk.

Lang niet iedereen hield het harde kloosterleven vol. Af en toe werd er stilletjes een zuster op de trein gezet. Karen worstelde met gehoorzaamheid, maar ze bleef. Na een paar jaar werd ze naar Oxford gestuurd om Engelse literatuur te studeren. Om onderwijs te kunnen geven moesten de zusters immers wel een opleiding volgen. Karen vond het heerlijk, maar merkte dat haar hersenen traag waren geworden. Ze was niet meer gewend om zelf na te denken, wat bij een universitaire studie juist wel wordt verwacht.

En toen kwam de dag dat ze moest toegeven dat ze het niet meer volhield. Karen ging in een gewone studentenkamer wonen. Een paar studiegenoten vingen haar liefdevol op en gingen normale kleding met haar kopen. Dat wordt met humor beschreven en tegelijk voel ik Karens ongemak. Het kostte jaren om zich weer aan te passen aan de wereld.

Ik heb wel vaker gelezen over kloosters, maar zo’n inkijk als deze had ik nog nooit gehad. Het laat zien waar Karen naar verlangde, waarom ze zeven jaar lang bleef en hoe pijnlijk het was toen het echt niet meer ging. Het is geen aanklacht, maar een knap geschreven persoonlijk verhaal over een wereld die niet meer bestaat.