Ooit las ik Vaslav van Arthur Japin, over een beroemde Russische balletdanser. Dat verhaal is me bijgebleven en ik heb zelfs het graf van Vaslav Nijinsky bezocht toen ik in Parijs was. Daarom vond ik het een goede keus van mijn boekenclubgenoot om de volgende bijeenkomst Kolja te bespreken, het nieuwste boek van Japin, ook gesitueerd in Rusland. Er is zelfs een personage dat in beide boeken voorkomt (Diaghilev), wat laat zien dat het zich ook in dezelfde tijd en ‘hogere kringen’ afspeelt en dat het gebaseerd is op historische bronnen.

Kolja is doof en kan niet praten totdat hij acht jaar is. Dan wordt hij leerling van Modest Tsjaikovski, de broer van de beroemde componist Pjotr Iljitsj Tsjaikovski. Modest heeft geen idee wat hij met de jongen aanmoet, maar weet toch contact met hem te leggen. Uiteindelijk komen ze bij een doveninstituut in Frankrijk terecht, waar Kolja leert spreken en liplezen, lezen en schrijven. De broers Tsjaikovski zijn heel hecht en ze delen een ander gebrek: ze zijn allebei homoseksueel, wat in Rusland verboden was en is. Ze liepen het risico om naar Siberië te worden verbannen en nooit meer terug te komen. Zulke kampen bestaan nog steeds. Het is duidelijk dat dit thema de schrijver nauw aan het hart ligt. Maar hij heeft zich ook goed verdiept in de historische feiten en in hoe het is om doof te zijn. Kolja kan de muziek van Tsjaikovski niet horen, maar wel voelen en hij vindt het heerlijk om dicht bij het orkest te zijn.

Het boek begint met de dood van Pjotr Tsjaikovski. De gebeurtenissen vlak daarna worden afgewisseld met de herinneringen van Modest aan de jeugd van Kolja, die hij in dikke schriften heeft opgetekend. In het ‘heden’ wil Kolja precies weten waar Petja aan overleden is. (Het is altijd even opletten geblazen met die Russische verbuigingen van namen. Kolja heet officieel Nikolaj, Pjotr wordt Petja en Modest heet soms Modja.) In die tijd heerste er cholera in Sint-Petersburg, maar dat kwam alleen voor bij het gewone volk. Toch kreeg Tsjaikovski het ook door ongekookt leidingwater te drinken, althans, dat is de officiële lezing. Kolja is op het spoor dat hij misschien wel zelfmoord heeft gepleegd. Hij wil het naadje van de kous weten en gaat bij verschillende mensen vragen wat ze weten.

Arthur Japin houdt van elitaire taal en gaat uit van bepaalde culturele voorkennis, waardoor ik sommige zinnen niet begrijp, maar het geheel is niet moeilijk te volgen. De afwisseling tussen vroeger en nu is goed gekozen, omdat er een raadsel is dat het verleden nodig heeft om opgelost te worden. Toch viel het boek me een beetje tegen. Ik ben te ongeduldig voor de gesprekken die Kolja met verschillende mensen heeft om uit te pluizen wat er is gebeurd. Tegelijkertijd ben ik te lui om actief mee te puzzelen. Tsjaikovski is toch al dood, dus ik hoef ook niet nieuwsgierig te zijn naar hoe het met hem afloopt. Maar voor wie van detective-verhalen houdt, is dit juist een aanrader.

Lees ook wat Bettina en Jurgen over dit boek schreven.