Afgelopen donderdag was er een speciale avond over de schrijver Belcampo, vanwege de verfilming van zijn verhaal De surprise en de heruitgave van een aantal van zijn verhalen in een gelijknamige bundel. Eerder schreef ik al over waarom ik Belcampo zo geweldig vind en daarom besloot ik naar Amsterdam af te reizen om meer over hem te horen, al wist ik niet zo goed wat ik kon verwachten. De locatie was ook bijzonder; het was namelijk in café Belcampo, dat onderdeel uitmaakt van de nieuwste bibliotheek van Amsterdam. In een volgende blogpost zal ik meer van het café en de bieb laten zien.

Als eerste hoorden we een geluidsfragment van Belcampo zelf over De surprise. Ik vat het samen:

Een componist moet een complexe inval krijgen om een meerstemmig muziekstuk te kunnen componeren. Zelf heb ik slechts eenmaal zo’n inval gekregen van iets dat een toneelstuk kon worden. Men zei me echter dat het te kort was. Toen heb ik het omgeschreven naar een verhaal. Later reageerde een lezer: ‘Weet je wel dat in jouw verhaal De surprise een prachtig toneelstuk zit?’

De plaats van Belcampo in de Nederlandse literatuur
Professor Yra van Dijk gaf ons een minicollege. Telkens als ze de titel van een verhaal noemde om haar betoog te illustreren, knikte ik enthousiast mee met de andere mensen in de zaal: een feest van herkenning! Ze positioneert Belcampo tussen Simon Carmiggelt en Willem Frederik Hermans. Net als Carmiggelt wilde Belcampo veel mensen ontmoeten. Gemeenschap is een belangrijk thema in hun werk. Beide schrijvers zijn ouderwetse vertellers, die af en toe refereren aan hun gehoor.

Belcampo kreeg wel kritiek in de literaire wereld, omdat hij soms gewoon een grappig verhaal schreef en geen literair hoogstandje. Het was schijnbaar banaal en dat paste niet tussen de andere Nederlandse literatuur. Bordewijk vond Belcampo’s fantasie merkwaardig oorspronkelijk, zeer bijzonder, zelfs onnederlands. Maar de overdaad vond hij in strijd met de goede smaak. Volgens professor van Dijk kunnen wij dat nu beter aan; excessen zijn zelfs in literaire mode. Belcampo was zijn tijd vooruit. Verhalen over de mens als machine zijn ontzettend actueel. Deze vooruitziende blik deelde hij met Hermans, net als het thema van goed en kwaad en dat van liefde. Bordewijk had daar moeite mee, maar in deze tijd zijn wij er klaar voor.

Nadat Belcampo’s kleinzoon een stuk had voorgelezen uit De surprise zagen we de trailer van de film:

Interview met regisseur Mike van Diem
Mike van Diem verfilmde een aantal jaren geleden het boek Karakter, waarvoor hij een Oscar kreeg. In 1988 had hij op de filmacademie een leraar die al eens een verhaal van Belcampo had verfilmd en dat was een flop geworden. Maar hij zei tegen Mike: er is nóg een verhaal dat een goede film zou kunnen opleveren, namelijk De surprise. Van Diem wilde die film wel maken, maar in 1990 was Belcampo net overleden, dus de timing was niet zo goed. Daarom maakte hij eerst Karakter en nu pas De surprise. Kunst ontmoet commercie in film en dit verhaal heeft zo’n sterke kern dat het daar geschikt voor is. Bovendien is euthanasie een actueel thema. Aan de andere kant verenigt het verhaal een ingewikkelde mix van genres: romantiek, actie, spanning, het is komisch maar heeft ook diepgang. Daarom was het moeilijk om subsidie te krijgen van het Filmfonds.

Van Diem schreef ook het scenario voor de film. Dat is een proces waarin je er veel bij moet bedenken. Het verhaal begint met filosofische beschouwingen. Die kan je wel proberen op te roepen bij de filmkijkers. Er wordt vaak geroepen dat je bij boeken veel meer je fantasie moet gebruiken dan bij film, maar dat is niet waar: bij film moet je óók veel fantaseren. Vaak wordt een suggestie gewekt. Het verhaal en de film hebben wel dezelfde boodschap: in het aangezicht van de dood wordt het leven het meest gewaardeerd.

De dochter van Belcampo
Maartje Schönfeld Wichters vertelde over haar vader. Mensen in de zaal mochten vragen stellen. Jammergenoeg wist ik tevoren niet dat zij zou komen en ik had dan ook geen slimme vraag bedacht. Iemand merkte op dat Belcampo’s verhalen vaak over de dood gaan. Zijn dochter reageerde: ‘Integendeel! Het gaat juist over het leven als tegenhanger van de dood. Als kind heeft mijn vader TBC gehad, waardoor hij het leven zo gretig leefde. Dat was ook zijn aard: hij vond niets vanzelfsprekend. Alles vond hij gek of raar. Hij lachte veel om bizarre situaties. Als arts kwam hij altijd met een ander perspectief op ziekte en daarom was hij zeer geliefd als huisarts voor studenten. Als je weer plezier in je leven krijgt, word je ook snel weer beter.’

Alles bij elkaar vond ik dit een erg boeiende avond over een bijzondere schrijver. Vandaag heb ik de film gezien en die is werkelijk prachtig. Maar zoals altijd: lees eerst het verhaal en ga dan naar de film. Ik kan wel vast verklappen dat ze verschillend aflopen!